Türkiye salgın yılında yüzde 1,8 ile beklentilerin altında büyüme kaydederken, G-20 ülkeleri arasında Çin ile birlikte yılı büyüme ile kapatan iki ülkeden biri oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2020 yılına ilişkin dönemsel gayrisafi milli hasıla rakamlarını açıkladı.

Buna göre Türkiye ekonomisi 4. çeyrekte yıllık yüzde 5,9 büyüdü. Son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre büyüme yüzde 1,7'de kaldı.

2020 yılında kişi başına GSYH cari fiyatlarla 60 bin 537 TL, doları cinsinden 8 bin 599 olarak hesaplandı.

2020 yılının tamamına bakıldığında GSYH bileşenleri açısından en hızlı artış yatırımlar tarafında yaşandı. Buna göre yatırımlar yüzde 6,5 büyüdü. Hanehalkı harcamalarında büyümenin yüzde 3,2 olduğu görüldü. Devletin nihai tüketim harcamalarında ise salgın yılında yüzde 2,3'lük artış gerçekleşti. 2020'de yıllık olarak mal ve hizmet ihracatı yüzde 15,4 gerilerken, ithalat ise yüzde 7,4 arttı.

Sektörel bazda bakıldığında 2020'de tarım ve sanayi sektöründe büyüme görüldü. Buna göre tarım sektörü yıllık olarak yüzde 4,8; sanayi ise yüzde 2 büyüme kaydetti. İnşaat ve hizmetler sektöründe ise daralma gerçekleşti. İnşaat sektörü 2020'de yıllık olarak yüzde 3,5 daralırken, salgından en çok etkilenen sektör olan hizmetler sektöründe küçülme yüzde 4,3 oldu.

Çeyreklik bazda da en çok yatırımlar büyüdü

Yılın son çeyreğine bakıldığında ana gruplar içerisinde en hızlı büyümenin yatırımlar tarafında görüldü. Buna göre yılın son çeyreğinde yatırımlar yıllık olarak yüzde 10,3 büyüdü. Son çeyrekte hanehalkı harcamalarında büyüme yüzde 8,2 olurken, devletin nihai tüketim harcamaları ise yüzde 6,6 arttı. Çeyreklik bakıldığında mal ve hizmet ihracatında herhangi bir değişim kaydedilmezken, son çeyrekte ithalat yüzde 2,5 büyüdü.

Sektörel bazda bakıldığında tarım, sanayi ve hizmetler tarafında büyüme gerçekleşirken, inşaatta sert daralma kaydedildi. Buna göre son çeyrekte tarım sektörü yıllık olarak yüzde 4; sanayi yüzde 10,3; hizmetler yüzde 4,6 büyüdü. İnşaat sektörü ise yüzde 12,5 daraldı.

Makine ve teçhizat yatırımında 38 çeyreğin zirvesi

2020 büyüme hikayesinde öne çıkan yatırımlar kalemine bakıldığında makine ve teçhizat yatırımlarındaki artışın inşaat yatırımlarının önüne çıktığı görüldü. Makine ve teçhizat yatırımlarında 2020'de yıllık büyüme yüzde 21'i aştı.

2020'nin son çeyreğinde ise makine ve teçhizat yatırımları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 38,7 arttı. Böylelikle makine ve teçhizat yatırımlarında 2010'un ikinci çeyreğinden bu yana en iyi çeyrek kaydedildi.

İnşaatta ise son çeyrekte yatırımlar yüzde 14,7 geriledi.

Dayanıklı mallarda iki çeyrektir hızlı büyüme görülüyor

Hanehalkı tüketim kaleminin detaylarına bakıldığında dayanıklı mallarda son çeyrekte hızlı büyüme kaydedildiği görüldü. Buna göre dayanıklı mallar kalemi 2020'nin son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 42,3 büyüdü. 3. çeyrekte bu rakam yüzde 60,7 olarak kaydedilmişti.

Giyim gibi yarı dayanıklı mallar tarafında son çeyrekte büyüme yüzde 6,9 oldu. Dayanıksız mallarda ise yüzde 8,2'lik artış görüldü. Hanehalkının hizmetler kaleminde ise yılın son çeyreğinde daralma sürdü. Buna göre bu kalemde yıllık küçülme yüzde 6,2 oldu.

Elvan: Yılı büyümeyle kapatan nadir ülkelerden biri olduk

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan büyüme verilerine yönelik yaptığı değerlendirmede Türkiye'nin yılı büyümeyle kapatan nadir ülkelerden biri olduğunu belirtti. Elvan, Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: "Küresel sağlık krizinin damga vurduğu 2020'yi büyümeyle kapatan nadir ülkelerden olduk. 2021 yılında temel önceliğimiz fiyat istikrarının sağlanması. Enflasyonla mücadele politikalarımız daha kaliteli ve sürdürülebilir bir yatırım, üretim ve büyüme patikasının da önünü açacak.

— Lütfi Elvan (@lutfielvan) March 1, 2021

Ekonomistlere göre alt kalemlerde ivme yavaşladı

Verileri değerlendiren ekonomistler büyüme ivmesinde düşüş olduğuna işaret etti. Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz Bloomberg HT'ye yaptığı değerlendirmede "Tüketici harcamalarında bir önceki çeyreğe göre oldukça güçlü bir yavaşlama var. Kamu harcamaları son çeyrekte güçlendi. Alt kademelerde ise büyüme ivmesinde bir yavaşlama söz konusu. Pandeminin ilk ortaya çıktığı vakit biz negatife gitme ihtimalini yüksek görüyorduk. Bir taraftan kredi arzındaki hızlı genişleme özellikle Haziran'dan bu yana büyümeyi yarattı ama o politikalara konusunda ben hala eleştirisel durumdayım. Çok güçlü bir kredi genişlemesi bunun kur üzerindeki baskıyı yaşadık. Kasım'daki dönüş oldukça doğru yönelim gerçekleştirmemesi sağladı. O dönüş olmasaydı daha sıkıntılı bir dönemden geçiyor olabilirdik." ifadelerini kullandı.

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu ise “Özellikle aylık rakamlarda gördüğümüz sanayi ve imalat sanayisindeki güçlülüğün, 3 aylık rakamlarda da bir farklılık olmadan geldiğini görüyoruz.” dedi. Aslanoğlu, Türkiye’de ve dünya genelinde pandemi sürecinde evde daha fazla vakit geçirmemiz sebebiyle imalat sanayisi ürünlerine olan talebin arttığını açıkladı. Türkiye’nin hem ihracat dış talep, hem de iç talep yoluyla imalat sanayisinde güçlü bir hareketi gördüğünü dile getiren Aslanoğlu, “Bunu PMI’larda ve sanayi üretiminde gördük. Dolayısıyla büyümede ana lokomotif sanayi ve imalat sanayi olmuş durumda.” dedi.

“Hizmet sektörleri, kasım ayı sonu gibi son çeyreğin iki ayında elde ettikleri ile 4 civarında bir büyümeyi getirmiş gibi görünüyor.” açıklamasında bulunan Aslanoğlu, böyle bir ortamda yatırımların düşmesinin normal olduğunu ve özellikle inşaat sektöründeki düşüşün yatırım tarafına da yansımış olabileceğini kaydetti.

Dolar cinsinden kişi başına gelir dolar geriledi

Ekonomistler 2020'de %2,3 büyüme bekliyordu

Bloomberg HT Araştırma Birimi'nin hazırladığı ve 21 kurumun katıldığı ankette 2020 yılı için medyan tahmin yüzde 2,3 olarak kaydedilmişti. Ankette en yüksek tahmin yüzde 2,5 olurken en düşük beklenti ise yüzde 1,3 olarak açıklanmıştı.

Ekonomistler yılın son çeyreğinde ise büyümenin önceki çeyreklere kıyasla hızlanacağına işaret etmişti. Anket sonuçlarına göre ekonomistlerin yılın son çeyreğine ilişkin medyan beklentisi yüzde 7,3 oldu. Bu veriyle ilgili en yüksek tahmin yüzde 8,3; en düşük tahmin ise yüzde 3,5 oldu.

Ekonomi yönetimi pozitif büyümeye işaret etmişti

Ekonomi yönetimi gelen son verilerle birlikte 2020'de Türkiye'nin pozitif büyüme kaydedeceğini öngörmüştü.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Şubat başındaki kabine toplantısında 2020 büyümesine dair rakam vererek öngörüde bulunmuş ve öncü göstergelerin yüzde 1 büyümeye işaret ettiğini belirtmişti.

Erdoğan konuşmasında, “Son uluslararası analizler, G20 ülkeleri içinde 2020 yılını pozitif büyüme ile kapatabilecek iki ülkenin Türkiye ve Çin olduğunu gösteriyor. Ekonominin üretim, tüketim, yatırım harcamaları ve ihracat tarafı oldukça güçlü seyrediyor" ifadelerini kullanmıştı.

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan ise bakanlığa atandıktan kısa bir süre sonra bakanlığının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'ndaki sunuşunda orta vadeli programla paralel bir beklenti paylaşmıştı.

Elvan, sunumunda “Büyümenin 2020 yılında yüzde 0,3 oranında gerçekleşmesini bekliyoruz. 2022 ve 2023 yıllarında istikrarlı bir büyüme dönemine gireceğiz. İşsizlik Yeni Ekonomi Programı dönemi sonunda yüzde 10,9'a gerileyecek. Önümüzdeki dönemde büyümenin, özellikle istihdam artışıyla birlikte refaha yansımasını hedefliyoruz.” diye konuşmuştu.

Eylül ayının sonunda açıklanan 2021-2023 orta vadeli programında 2020 gerçekleşmesi yüzde 0,3 olarak öngörülürken, 2021 büyüme tahmini ise yüzde 5,8 oldu.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yönetiminin ise Şubat ayında yaptığı ekonomist toplantısında 2020 yılına ilişkin büyüme beklentisi yüzde 2,5 olarak açıklanmıştı. TCMB 2020 yılı son çeyreği için ise yüzde 7-8 arasında bir büyüme gerçekleşebileceğini öngörmüştü.

Uluslararası kuruluşlar beklentilerini revize etmişti

Salgının etkileriyle Türkiye'de ekonomik aktivite diğer ülkelerde olduğu gibi ilk dönemlerde sert bir şekilde yavaşlarken, yılın sonuna doğru makroekonomik göstergelerde toparlanmalar kaydedilmişti.

Öncü göstergelerden gelen sinyaller sonrasında birçok yabancı kurum da Türkiye'ye ilişkin büyüme beklentilerini revize etti.

Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ekonomik Görünüm raporu Ocak ayı güncellemesinde 2020 için Türkiye büyüme tahminini yüzde 1,2 olarak güncelledi. IMF Ekim ayında yüzde 5 küçülme tahmini yayımlamıştı.

Dünya Bankası ise daha önce yüzde 3,8 daralma öngörürken daha sonra bu beklentisini yüzde 0,5 büyümeye revize etti. Dünya Bankası 2021 Türkiye büyüme beklentisini ise yüzde 5'ten yüzde 4,5'e indirdi. Kuruluş, 2021 beklentisini Kovid-19 vakalarındaki hızlı yükseliş, beklenenden zayıf seyreden turizm ve daha sıkı para politikasının toparlanma üzerinde yaratacağı etki dolayısıyla düşürdü.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, Türkiye ekonomisi için 2020 yılı büyüme tahminini güncelleyerek yüzde 5 daralmadan yüzde 1,1 büyümeye revize etti.

IMF ve Dünya Bankası yaptıkları revizelerde 2020’de büyüme beklerken, OECD ise daralma bekleyen tarafta yer aldı.

OECD, Türkiye ekonomisine ilişkin 2020 daralma beklentisini yüzde 1,3'ten yüzde 0,2'ye revize etti. Kuruluştan yapılan açıklamada, Türkiye'nin salgından tam anlamıyla toparlanmasının zaman alacağı ifade edildi. Bunun yanında hedefli teşvikler ve yapısal reformların da Türkiye'nin toparlanmasını destekleyeceği belirtildi.