Gıdada 2020 zam şampiyonları belli oldu
Türkiye'de gıda fiyatları 2020 yılında olduğu gibi 2021'de de gündemde kalacak ve çokça konuşulacak gibi gözüküyor.
Çünkü bir tarafta kuraklık başta olmak üzere artan iklim değişikliği riskleri diğer tarafta ise girdi maliyetlerindeki yüksek seyir, tarımsal üretim ve dolayısıyla gıda fiyatları üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor.
Hem mevsim etkisi hem de tarım ve gıdanın çözüm bekleyen kronik sorunları, gıda enflasyonunu da bu dönemde kronik hale getiriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2020 yılı Aralık ayı enflasyon rakamlarını açıkladı.
TÜİK’e göre, Aralık ayında tüketici fiyat endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,6 artarken, bir önceki aya göre yüzde 1,25 yükseldi.
Gıda ve alkolsüz içecekler tarafındaki artış ise çok daha sert oldu.
Gıda enflasyonu aylık bazda yüzde 2,53 artarken, yıllık bazda yüzde 20,61 yükseldi.
Gıda sepetinin alt kalemlerine baktığımızda ise işlenmemiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 3,39 yükselirken, yıllık fiyat artışı yüzde 26,34 seviyesinde gerçekleşti.
Yaş meyve ve sebze fiyatları aylık bazda yüzde 4,67 artarken, yıllık bazda yüzde 33,92 yükseldi.
İşlenmiş gıda tarafında da tablo çok farklı oluşmadı.
TÜİK Aralık 2020 verilerine göre, işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 1,70 yükselirken, yıllık bazda ise yüzde 15,52 arttı.
Ekmek ve tahıllar grubundaki aylık artış yüzde 1,61 olurken, yıllık yükseliş yüzde 19,31 olarak gerçekleşti.
Peki 2020’de fiyatı en çok artan gıda ürünleri hangileri dersiniz?
Aslına bakarsanız bu sorunun cevabını tek bir kategori altında vermek çok zor.
Zira hem işlenmiş hem de işlenmemiş gıda fiyatlarında çok ciddi artışların yaşandığı bir yılı geride bıraktık.
O yüzden bu yıl zam şampiyonu gıdaları sıralarken “yaş meyve ve sebze” ve “işlenmiş ve diğer gıda ürünleri” olarak iki başlık altında bakmak tablonun daha net görülmesine yardımcı olacaktır.
ZAM ŞAMPİYONU YUMURTA
Mutfaklarımızın vazgeçilmezi konumundaki temel gıda ürünlerinin fiyatlarındaki artış dikkat çekici.
Bu açıdan 2020 yılının zam şampiyonu yumurta dersek yanlış olmaz. Zira yumurtanın fiyatı 2020 yılında yüzde 82 arttı.
Ama diğer ürünlerin yumurtadan pek de geri kalır bir tarafı yok gibi...
Örneğin, mercimek fiyatı yüzde 60 zamlanırken, diğer bakliyat sınıfında fiyatlar yüzde 38,2 yükseldi. Kuru fasulyenin son 1 yıldaki fiyat artışı yüzde 35,3 oldu.
Ayçiçek yağının fiyatı yüzde 51,9 yükselirken, mısırözü yağı yüzde 50,1 zamlandı. Margarin fiyatları da yüzde 50,8 yükseldi.
Son 1 yılda pirinç fiyatı yüzde 32,3 zamlanırken, un fiyatı da yüzde 30,6 yükseldi. Un fiyatındaki artışa paralel olarak ekmeklerin gramajlarında düşüş yaşanırken fiyatları da yüzde 20,8 arttı. Makarna ve şehriye fiyatları da yüzde 23 yükseldi.
Zeytinyağı fiyatı yüzde 23,5 arttı.
Sakatat fiyatları yüzde 30,7 artarken, tavuk etinin fiyatı yüzde 28,3 yükseldi. Balık fiyatları yüzde 27,3 artarken, kuzu eti fiyatı yüzde 21,3 yükseliş kaydetti.
Bal fiyatı yüzde 24, su fiyatı ise yüzde 15,3 zamlandı.
MEYVE SEBZENİN ZAM ŞAMPİYONLARI
Gelelim işlenmemiş gıda fiyatlarındaki yükselişlere…
Bu kategorinin zam şampiyonu fiyatı son 1 yılda yüzde 100,9 artan karnabahar.
Ispanak fiyatları yüzde 84 oranında artarken, portakal fiyatı yüzde 70,8 zamlandı.
Pırasa fiyatı yüzde 63,5 yükseliş kaydetti. Kıvırcık fiyatı yüzde 60, lahana fiyatı yüzde 57,6 yükselirken, patlıcan fiyatı yüzde 52 zamlandı.
Biber fiyatları yüzde 50 oranında artarken, kabak fiyatı yüzde 49,4 zamlandı.
Kivi fiyatında yüzde 43,7 artış yaşanırken, domates fiyatları yüzde 42,3 yükseldi.
Turp fiyatı yüzde 40, mandalina fiyatı yüzde 38, havuç yüzde 34,5, ayva fiyatı yüzde 33, elma fiyatı yüzde 31 arttı. Nar fiyatı yüzde 26, muz fiyatı yüzde 23 yükseldi.
Aslına bakarsanız gıda tarafındaki fiyat artışları sadece bu ürünlerle sınırlı değil. Daha birçok kalemde önemli bir artışları var. Örneğin son 1 yılda kabak çekirdeği fiyatı yüzde 52,6 arttı. Ayçekirdeği yüzde 23,7 yükselirken, kuru kayısı fiyatı yüzde 26 arttı.
Dediğimiz gibi, fiyatı artan ürünlerin listesi uzun…
Ama biz özellikle mutfaklarımızda sık sık kullandığımız temel gıda ürünlerini ön plana çıkarmaya çalıştık.
TÜİK'İN VE VATANDAŞIN GERÇEKLERİ
Fiyatlardaki söz konusu artış oranlarını okurken, “TÜİK’in bu rakamları gerçekleri tam yansıtmıyor. Çarşı, pazar ve marketlerdeki fiyat artışları bunların çok daha üzerinde. TÜİK bu fiyatları nereden alıyorsa biz de oradan alışveriş yapalım” dediğinizi duyar gibiyim.
Haklısınız…
Vatandaşın hissettiği gıda enflasyonu bunun çok daha üzerinde.
Ama biz sadece eldeki resmi verileri sizlerle paylaşıyoruz.
Karşılaştırmak size kalmış…
Özetle, gıda enflasyonu önümüzdeki aylarda da bir süre daha bizimle birlikte olacak gibi gözüküyor.
Yazının başında değindiğimiz meseleler yerli yerinde durduğu sürece ve bunlara plansız üretim, destekleme politikalarının etkisiz ve işlevselsizliğini de eklediğinizde üretime dair öngörülebilirlik azalıyor.
Hele bir de gıda enflasyonunu dizginlemeye yönelik izlenen fiyat baskılama, ithalat odaklı ve ihracat kısıtlamalı korumacı politikalar yaygınlaşırsa üretim tarafında orta ve uzun vadede daha fazla sorunlar yaşanabilir.
Bizden hatırlatması…
İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Editörü
