Pamuk Kralı

Ekonomi ve piyasalar hakkında milyonlarca kitap, yazı ve görsel yayın yapıldı. Peki bunların kaçı değerli ya da değerini zaman içinde ispatlayacak? Piyasalar hakkında yayınlanan yüz binlerce kitabın hepsini okumadım ama yüzlercesini okudum. Aralarında yalnızca birkaç kitap kalıcı olacak kadar değerli. Edwin Lefevre tarafından yüz yıl önce yazılmış olsa da Jesse Livermore’u anlatan “Reminiscences of a Stock Operator’’ isimli yarı biyografik kitap da bunlar arasında. Değişmeyen insan psikolojisini derinlemesine yansıtan ve piyasalara ilgi duyan duymayan herkesin okuması gereken bir kitap olma niteliği taşıyor. Tabii, önyargılı olabilirim ama sayısını unuttuğum kez kadar okuduğum nadir kitaplardan biri. Paul Tudor Jones da Livermore hakkında yazılan birkaç kitaba önsöz yazdı ve Edwin Lefevre tarafından yazılanı, yanında çalışmaya başlayan herkese mecburi okuma olarak veriyordu.

Kitap artık bir klasik haline geldi ve genelde Livermore’un piyasalarda kazandığı paralar üzerinde duruluyorsa da kitapta ders olabilecek birçok hezimet hikâyesi de var. Livermore, hayatı boyunca birçok servet kazandı ve kaybetti. Kitabı okuduğunuzda sanki dün yazılmış hissine kapılıyorsunuz. Aslında kendi zamanının ötesine taşan Keynes, Freud ve Darwin gibilerini okuduğumda da “modern” diye okuduğum eserlerin çoğundan daha güncel olduğu hissine kapılıyordum. Livermore'un hatalarıyla ilgili olan kısımları okuduğunuzda, günümüzde de yatırımcıların neredeyse bir asır önce Livermore'un yaptığı hataların aynısını yaptıklarını görmek gerçekten şaşırtıcı. Belki de şaşırtıcı olmamalı, çünkü insan doğası aslında pek de değişmedi.

Livermore'un hezimetlerinden en ilginç olanlarından biri de, o dönem "Pamuk Kralı" olarak tanınan Percy Thomas ile ilgili olanı. Thomas, pamuk piyasalarında inanılmaz bilgili ve başarılı bir isim olarak ün salmış ve dünyanın her yerinde fikirlerini merakla bekleyen bir takipçi kitlesi edinmişti.

Zaman içinde Livermore, Thomas'la arkadaş oldu ve tabii ki piyasalar hakkında bol bol muhabbet ettiler. O zamanlar Livermore, pamuk fiyatları için olumsuz görüşe sahipti ve kısa pozisyon taşıyordu. Percy Thomas ise pamuk konusunda bir boğaydı. Livermore, Thomas'la konuşmaya başladığında, zaman içinde Thomas kendi fikrini desteklemek için o kadar çok veri, grafik ve analiz ortaya koydu ve müthiş detaylı sofistike yorumlar yaptı ki, Livermore sonunda yanıldığına ve Thomas'ın haklı olduğuna ikna oldu.

Livermore sadece kısa pozisyonunu kapatmakla kalmadı, aynı zamanda kaldıraçla pamuk satın almaya başladı. Zarar ederken dahi pamuk almaya devam etti ve paçal yaptı, yani sözde maliyet düşürdü. Zararları katlanmaya başladı. Kimyası bozulan Livermore, daha sonra hayatının en ahmakça hamlesi olarak adlandırdığı şeyi yaptı. Para kaybeden pamuk pozisyonunu korumak için karda olan buğday dâhil diğer pozisyonlarını kapattı ve iflasa bir adım daha yaklaştı.

Livermore, inanılmaz bilgili ve karizmatik bir kişiliği olan bir uzmanın kendisine sunduğu benzersiz derinlikteki analizlerden birine ikna oldu. Esas hatası ise, zarar eden kaldıraçlı pozisyonda inat etmesi ve düşerken dahi pozisyonunu büyütmesi oldu. Bu arada Thomas, Livermore'u kasten yanıltmadı. Kendisinin bu alandaki analizinin gücüne ve bağlantılarına gerçekten inanmış olması muhtemeldir. Fakat dünyanın en müthiş analizi bile olsa, bu analiz doğru çıkacak diye bir kural yok.

Piyasalarda maliyeti yüksek olabilen hatalardan biri de; çok fazla haber, veri ve yoruma baktığımızda, genelde önceden oluşmuş fikir ve hatta önyargılarımızı desteklemek için bazı “kanıtlar” aramamız. İşin aslı şu ki, görüşünüzü desteklemek için kullanabileceğiniz pek çok bilgi ve veri her zaman vardır.

Aradan bir asır ve bilgi devrimi geçti ancak, ‘‘Günümüzde yatırımcıların sınırsız ve çoğu bedava bilgiye ulaşması çok kolay, böyle hatalara artık düşülmez’’ diye düşünüyorsanız, bir daha düşünün derim. Neredeyse sonsuz ve maliyetsiz gibi görünen veri yayınları ve piyasa yorumları sonuç itibariyle sadece ve sadece gerçeğin bir parçasını teşkil edebilir. Aşırı bilgi yükü, yatırımcıları belirli bir görüşe inatla bağlı kalmaya sevk ederse yatırımcıya yarar sağlamaz.

Sonuçta, Livermore pamuktaki pozisyonu nedeniyle iflas noktasına yaklaşmıştı. Livermore’u amatör yatırımcıdan ayıran özellik ise, bu zararı için Thomas’ı suçlamaması, yaptığı hatanın kendisine ait olduğunu kabullenmesi ve gerekli dersleri çıkarıp bir daha yapmamaya çalışmasıydı.