Merkez Bankası para mı basıyor?

Piyasada en çok merak edilerin başında Merkez Bankasının para basıp basmadığı konusu yer alıyor. Bu konuya basitçe açıklık getirelim istiyorum.

Öncelikli soru şu olmalı: Merkez Bankası para basıyorsa ne karşılığı basıyor ?

Ben karşılıksız para basılıyor tanımını sevmiyorum. Çünkü muhasesel olarak doğru değil. Karşılıksız para basmak bana göre bilançonun aktifine hiç birşey koymadan pasifte yer alan emisyona rakam eklemek gibi anlamsız geliyor. Aslında merak edilemesi gereken ne karşılığında bu para yaratılıyor olmalı. Bu karşılık sağlam mı değil mi? Yani insanlar ellerindeki kağıt paraları Merkez Bankasına geri vermek isteseler Merkez Bankası bunların karşılığında ne verecek? Merkez Bankasının aldığı kağıt para karşılığı verdiği şey itibarlıysa sorun yok eğer itibarsız bir şey ise işte o zaman sorun var demektir. Bu arada belirteyim ben Merkez Bankası’nın “gerekli olduğunda ekonomideki gereksinim kadar” para basmasının karşısında da değilim. Hele bugünkü ortamda…

Şimdi gelelim bizim merkez bankamıza: Merkez Bankası geçen yılın son gününden 20 Nisan 2020’ye kadar nasıl para yaratmış bakalım…

-Öncelikle Merkez Bankası’nın bilanço içi (yani bilanço dışı varlık ve yükümlülükleri; swaplar hariç) net döviz pozisyonu ele alalım: Geçen yılın son gününde bankanın bilanço içindeki tüm yabancı para borçlarını çıkardığımızda kendi sahip olduğu altın ve döviz mevcudu 37.5 milyar USD’mış. 20 Nisan itibariyle bankanın net pozisyonu 15.5 milyar USD’a gerilemiş. Yani Merkez Bankasından yılbaşından bugüne; 21.2 milyar USD döviz çıkışı olmuş.

-Bunun neden çıktığının nedenleri malum; döviz talebi, yabancıların tahvil-bono ve hisse senetlerinden çıkıp parayı yurtdışına taşımaları, Merkez Bankası’nın bankalara döviz satması onların da piyasadaki yükselen talebi karşılama çabaları vs… Bankanın 21.2 milyar USD’lık yabancı para arzına karşılık geçen yılın sonunda 5.94 olan USD/TL oranı 6.90’a çıkmış.

ARA YORUM: Eğer Merkez Bankası bu kadar döviz satmış ise bunun karşılığında piyasadan TL çekileceğinden piyasada TL likiditenin sıkışması ve faizlerin hızla yükselmesi gerekiyor. Peki o zaman faizler neden yükselmiyor?

Şimdi gelelim nedenlerine…

Merkez Bankasının piyasaya aşağıda tabloda belirtilen nedenlerle TL likidite aktararak satılan döviz kaynaklı, ortaya çıkan TL sıkıntısını gidermeye çalıştığını söyleyebiliriz:

Tablo. TCMB’nin Piyasaya Verdiği TL’nin Kaynakları

Kaynak: TCMB Bilançosu

-Merkez Bankası sattığı dövizler karşılı piyasadan çıkan TL’nin yerine toplam 149.3 milyar TL vermiş.

-Bu yazdıklarımı bir süreç içinde düşünün. Merkez Bankası birtaraftan döviz satıp karşılığında TL alırken; diğer taraftan da yukarıda belirtilen kalemlerle piyasaya TL likidite aktarıyor.

-Peki döviz satışı ile çekilen ve diğer kalemlerle verilen TL’nin neti ne oldu dersek, rakam 66.1 milyar TL’yi gösteriyor. Kısaca Merkez Bankası piyasada 66.1 milyar TL fazla likidite bırakmış…

-Bu likiditenin 51.5 milyar TL’si emisyon olarak yani Kağıt para olarak verilirken; kalan 14.6 milyar TL’de bankaların Merkez Bankası’ndaki mevduat hesabına aktarılmış.

-Unutmayalım Merkez Bankası’nın Açık Piyasa İşlemleriyle verdiği likidite vadesinde geri alınabilecek türden yani kalıcı bir likidite aktarımı sözkonusu değil.

-Merkez Bankası’nın “piyasa likidteye bu kadar sıkışmışken geçici yerine kalıcı likidite aktarması gerekmiyor mu?” sorusunun yanıtı da döviz korkusu denebilir. Kalıcı şekilde aktarılan likiditenin dövize kayabileceğine ilişkin tereddüt …

SONUÇ: Yılbaşından bu yana bireylerin / şirketlerin nakit tutma tercihlerinde artış olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla Merkez Bankası’nın bu talebe karşılık olarak bankalara nakit para aktarmalarını olağan karşılamak gerekiyor. Piyasada nakit akışının hızla bozulduğu bir ortamda Merkez Bankası’nın piyasaya nette 66.1 milyar TL (yaklaşık 10 milyar USD karşılığı) artarmasını abartmanın bir anlamı yok. Merkez Bankası çekilen TL’den daha fazla piyasaya TL vererek faizlerin yükselmesini istemiyor o kadar.

SON SÖZ: Sorunun odağına Merkez Bankası’nı koyup, çözümü Merkez Bankası’ndan beklemek “gerçek sorunları ve çözümlerini” gölgeler... Bu nedenle “Merkez Bankası para basıyor” gibi anlamsız bir yere takılmak bana gerçeklerden kaçmak gibi geliyor…