Türkiye ekonomisi koronavirüs salgınının olumsuz etkilerinin daha az hissedildiği ve toparlanma ivmesinin kaydedildiği yılın üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6,7 büyüme kaydetti.

Türkiye bu performansıyla G-20 ülkeleri içinde 3. çeyrekte en hızlı büyüyen ülke oldu.

Bloomberg HT anketine katılan ekonomistlerin beklentisi Türkiye ekonomisinin 3. çeyrekte yüzde 5,5 büyümesi yönündeydi.

Bloomberg HT Araştırma’nın hazırladığı büyüme anketine 20 kurum katıldı. Medyan tahmin Türkiye ekonomisinin 2020 yılının 3. Çeyreğinde yüzde 5,5 büyüyeceği yönünde oluştu.

Makine-teçhizat yatırımları yüzde 23,5 arttı

Büyümede ana gruplara bakıldığında yatırımlardaki hızlı artış dikkat çekti. Buna göre yatırımlar yılın 3. çeyreğinde bir önceki yıla göre yüzde 22,5 arttı. Yatırımların detayına bakıldığında inşaat yatırımlarının yılın 3. çeyreğinde yüzde 14,7 arttığı görüldü. Makine-teçhizat yatırımları ise yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 23,5 büyüdü.

Aynı dönemde hane halkının tüketim harcamaları yıllık yüzde 9,2 büyüdü. Devletin nihai tüketim harcamalarında ise yüzde 1,1 gibi diğer gruplara göre sınırlı bir büyüme kaydedildi. Mal ve hizmet ihracatı 3. çeyrekte yüzde 22,4 daraldı. İthalat tarafında ise bu çeyrekte yüzde 15,8'lik büyüme izlendi.

Sanayi yüzde 8 büyüdü

TÜİK verilerine göre sanayide yılın 3. çeyreğinde yüzde 8 büyüme kaydetti. Tarımda büyüme ise aynı çeyrekte yıllık olarak yüzde 6,2 oldu. Hizmetler sektörü ise yüzde 0,8 büyüdü.

Yılın ikinci çeyreğinde yıllık olarak yüzde 2,3 daralan inşaat sektörü üçüncü çeyrekte yüzde 6,4 büyüme gösterdi. Gayrimenkul faaliyetleri ise aynı çeyrekte yüzde 2,8 büyüdü.

Bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 41,1, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 15 arttı.

Çeyreklik bazda yüzde 15,6 büyüme kaydedildi

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 15,6 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 6,5 arttı.

Büyümede en yüksek katkı özel tüketim ve yatırımlardan geldi

3. çeyrekte büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırımlar verirken, net dış talep ise büyümeyi aşağı çekti. Buna göre özel tüketimden 5,4, yatırımlardan 5,2, devletin nihai harcamalarından 0,1 ve stoklardan 5,1 pozitif katkı gelirken, net dış talep büyümeyi 9,1 puan aşağı çekti.

Hizmet tarafında toparlanma gerçekleşmedi

3. çeyrek büyümesine ilişkin yorumlarında ekonomistler özellikle hizmet sektörü tarafındaki toparlanmanın gerçekleşmediğini belirtti. Bürümcekçi Araştırma ve Danışmanlık Kurucusu Haluk Bürümcekçi büyüme rakamlarına ilişkin değerlendirmesinde şunları söyledi: "Son veri, karantinaların kaldırılması ile beraber Haziran ayında yakalanan ivmenin üçüncü çeyrekte büyüme verilerine olumlu yansıdığını göstermektedir. Dış talebin toparlandığına dair işaretler alınmakta, ancak başta turizm olmak üzere hizmet sektörlerinin benzer ölçüde toparlanma göstermediği izlenmektedir. Ayrıca, bankacılık kredi hacminin, TCMB’nin TL değer kaybını sınırlama amacı ile fonlama maliyetlerini politika faizi artışı ve likidite kanalı ile yükseltmeye yönelmesi ile bu görünümü koruyamayarak trend büyüme hızını geçmiş yıllar ortalamalarının hafif altına gerilettiği izlenmektedir."

Verileri Bloomberg HT'ye değerlendiren Prof. Dr. Selva Demiralp, yatırımlarda çok büyük bir artış olduğunu ve bu durumun büyüme verileri açısından olumlu sinyaller verdiğini ifade etti. Devletin harcamalarının kısmen düşük olmasının beklentilerinin dahilinde olduğunu söyleyen Demiralp, “Burada en dikkat çekici olan yatırımların ciddi şekilde artması, çünkü yatırımcının önünü göreceği bir ortamda yatırım yapması beklenir. Bu sonuçlara göre, pandeminin geçici olacağı yönünde bir inanç var ki, yatırımlar bu yönde artış göstermiş.” ifadelerini kullandı.

Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler ise 3. çeyrek büyüme verileri hakkında: “Daha önceki öncü göstergelere baktığımızda, sanayi üretiminde özellikle ticaret ciro endeksinde de, iç talep kaynaklı perakende satışlarda da pandemi öncesi seviyelerin üzerine çıktığını biliyorduk. İlk çeyrekten itibaren saydığımız kalemlerde daralma görebiliriz. Çeyreksel bazda daralma devam edecek olsa da, gelecek sene ikinci çeyrekte baz etkisi nedeniyle çok yüksek oranda bir yıllık büyümeyle karşılaşacağız.” ifadelerini kullandı.

Öncü göstergeler pozitif gerçekleşmişti

Öncü göstergeler Türkiye ekonomisinde 3. çeyrekte, kötü geçen 2. çeyreğin ardından toparlanmanın ivmelendiğini göstermişti.

Bu kapsamda en önemli öncü göstergelerden biri olan sanayi üretiminde 3. çeyrekte yükseliş izlendi. TÜİK rakamlarına göre takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 7,7 arttı. Bir önceki çeyreğe göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi ise yüzde 30,3 arttı. İkinci çeyrekte sanayi üretimi koronavirüs salgınının etkisiyle yıllık yüzde 16,9 daralma kaydetmişti.

Sanayi üretimindeki toparlanmaya paralel olarak imalat satın alma yöneticileri endeksi (PMI) tarafında da yükseliş ivmesi 3. çeyrekte devam etti. Temmuz'da 56,9 seviyesine kadar çıkan imalat PMI, Eylül ve Ağustos'ta da 50'nin üzerindeki seyrini korudu.

Perakende satış endeksleri de hane halkı harcamalarında 3. çeyrekte toparlanma yaşandığını gösterdi. Temmuz'da bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,5 artış gösteren perakende satış endeksi, Ağustos'ta yüzde 6, Eylül'de de yüzde 7,8 yıllık artış gösterdi.