50 veya daha fazla işçisi olan işveren, yüzde 3 oranında özürlü işçi çalıştırmak zorundadır. Bu zorunluluktan kaçınmak için uçuk kaçık özellikleri olan "Özürlü işçi arıyorum" senaryosu, işvereni cezadan kurtarmaz
Dünkü gazetemizde "Engelli kadın TIR'cı aranıyor" başlıklı haber vardı. Habere göre, özürlü istihdam etmek zorunda olan işveren, özürlü çalıştırmaktan kaçınmak için, "yüksek lisans mezunu, E sınıfı ehliyetli engelli kadın TIR sürücüsü" arıyormuş.
Daha önce hem özürlü hem terör mağduru hem de eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu olan özel sektör işverenleri, 5763 sayılı yasa ile 4857 sayılı İş Kanunu'nda yapılan değişiklikle yüzde 3 oranında özürlü-engelli çalıştırmak zorundadır (bkz 4857/30). Ayrıca yeni düzenlemeye göre; bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler, eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bu kişileri eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.
İSTİHDAMI ZORLAŞTIRICI ŞARTLAR ÖNE SÜRÜLEMEZ
25.04.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan, "Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik" gereğince;
"...özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren beş iş günü içinde niteliklerini de belirterek Kurum'dan talep eder.
Taleplerde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne sürülemez..."
Yine aynı yönetmeliğin 14. ve 15. maddelerine göre, işveren engelli çalıştırma zorunluluğunun başladığı (50 işçiye ulaştığı) günden itibaren 15 gün içinde İŞKUR'a başvurmak ve takip eden 15 gün içinde de işe başlatmak zorundadır.
"Madde 15 - (1) Özel sektör işvereni, engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır.
(2) İşveren engelli açığını, en geç on beş gün içinde, Kurum tarafından gönderilenler ya da Kurum portalında kayıtlı diğer engelli iş arayanları bizzat seçerek veya kendi imkânlarıyla temin edeceği engelliler arasından karşılar. İşe alınanları ve alınmayanları, alınmayış nedenlerini de belirterek Kurum'a bildirir..."
İşveren, özürlü istihdam etmek zorunda olduğu halde hangi sebeple olursa olsun, çalıştırmadığı her bir özürlü ve her bir ay için 2014 yılı için 1904 lira ceza öder. Mesela, habere konu işveren, 1.1.2004 günü 50 işçiye ulaşmış ve artık özürlü çalıştırma zorunluluğu başlamışsa, 50 işçi için yüzde 3 hesabı ile 2 işçiyi (küsuratlar tama iblağ edileceğinden) 1 Şubat 2014 gününden itibaren işe başlatmak zorundadır. 1 Şubat günü başlatmazsa (4857/101. md) o ay için her bir işçi için her ay 1904 liradan 3808 lira, mart için 3808, nisan için 3808 lira ceza yer. Çalıştırmama devam ettiği müddetçe de cezalar işlemeye devam eder.
ZORUNLU ÇALIŞTIRMA NASIL HESAPLANIR?
Zorunlu çalıştırılacak engelli işçi sayısının tespitinde belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir.
İşyerinde kısmi süreli olarak çalıştırılan özürlü ve eski hükümlü işçi bulunması halinde bunlarda çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve toplam işçi sayısından düşülür. Oran hesabında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla kesirler tama dönüştürülür. İşçi sayısının tespitinde yeraltı ve sualtı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz. 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun'a göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalışan işçiler, engelli işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz. Çalıştırılan engelli, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
