Bahar geliyor, sonrasında da yaz. Çalışanların yıllık izin haklarını ne zaman kullanacaklarını şimdiden planlamakta fayda var. Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına genelde işveren karar verir ama izin kurulu varsa yetki kuruldadır Bilinen adıyla işçi olanlar 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışmaktadırlar ve yıllık ücretli izinleri de bu kanuna göre hesaplanır. (854 sayılı Deniz İş Kanunu’na aynı hakları verir.) Kanunun 53 üncü maddesine göre;

“İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir... İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,

b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,

c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz...”

54’üncü maddeye göre ise “...İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru ... hesaplanır.”

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesine göre ise “İş Kanunu’nun 53’üncü maddesinin birinci fıkrası ile 54’üncü maddesindeki esaslar ve 55’inci maddesindeki durumlar göz önünde tutularak her işçinin yıllık ücretli izne hak kazandığı tarih ... yıllık ücretli izin kayıt belgesine yazılır...”

Bunlara göre; yıllık izin hesabında o işyerinde ilk işe girilen tarihe göre yıllık dönemlerin tamamlanmasına dikkat edilir. Yani, 1 Temmuz günü işe başlayan bir işçinin yıllık izin hakkı her yıl 1 Temmuz günü başlar. Takip eden yılların birinde 1 Temmuz gelmeden işten ayrılırsa izin süresi uygulanmaz. Mesela 1 Temmuz 2008 işe başlayan birisi ilk defa 1 Temmuz 2009 günü yıllık izne hak kazanır. 25 Haziran 2014 günü işten çıkarılmış veya ayrılmışsa 11 aylık bu çalışması için izin hakkı yoktur.

YILLIK İZİN ÜCRETİ PEŞİN ÖDENİR

Gerek, 4857 ve gerekse 854 sayılı kanunlara göre çalışanlar ücretlerini ayın sonunda daha doğrusu takip eden ayda alırlar, bu kişiler yıllık izne çıkacaklarsa paralarını peşin almalı ve işveren de peşin ödemelidir. (4857 md. 57)

Ayrıca, izin süresine rastlayan pazar günleri ile izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatil günleri izinden sayılmaz ve izne ilave edilmelidir. Mesela, 14 gün izne çıkan bir işçinin izin süresi içine rastlayan 2 pazar günü ile birlikte 16 gün izni olur.

YAŞLILARA VE GENÇLERE AYRICALIK

Yıllık izin hesabında, yaşlılara ve gençlere pozitif ayrımcılık yapılmış ve belirtilen yıllık izin sürelerinin, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamayacağı kanunlaştırılmıştır.

Öte yandan, kanunda yazan izin süreleri asgari (en az) süreler olup, bu süreler iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

Ayda 30 gün çalışmak esas olmakla birlikte bazı kısmi süreli iş akitleri ile daha az süreli çalışmalar da yapılabilmektedir. Mesela ayda 15 günlük hizmet akdi yapılan ve ayda 15 gün çalışan işçinin yıllık izni de kısmi hesaplanır. İşçi 1 Temmuz 2009 günü işe girmiş ve ayda 15 gün çalışıyorsa 1 Temmuz 2010 günü bir yılı tamamladığında izne hak kazanır ama normal işçi olsaydı 14 gün izni varken, 7 gün izin hakkı olacak.

YILLIK İZİNDE ÇALIŞMA YASAKTIR

Bütün çalışanların izinlerinde amaç dinlenmeleri ve enerji toplayarak işe başlamalarıdır. Bu sebeple yıllık ücretli izin süresince çalışanların başka iş veya işyerlerinde çalışmaları da yasaktır. Şayet, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. Ayrıca, işveren, isterse bu personelin hizmet akdini, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II-(e) bendi uyarınca tazminatsız olarak feshedebilir.

4857 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesine göre;

“...izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.”

DÖRT GÜNE KADAR YOL İZNİ DE VAR

Yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.