TÜSİAD/Turan: Açıklanan kurumlar vergisi adaletsiz

OLCAY B&Uuml;Y&Uuml;KTAŞ T&uuml;rkiye&rsquo;nin depreme ekonomik a&ccedil;ıdan pek de g&uuml;&ccedil;l&uuml; olmadığı bir ortamda yakalandığını dile getiren T&uuml;rkiye Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Orhan Turan, bir yandan vergi &ouml;deme alışkanlığını erozyona uğratıp rekabet koşullarını bozan vergi affı getirilirken diğer yandan da eski deprem vergisi gibi genel b&uuml;t&ccedil;eye dahil edilen bir ek vergi tahsis edilmesini eleştirdi. Turan, sayıları 1 milyonun &uuml;zerinde olan kurumlar vergisi m&uuml;kelleflerinden ge&ccedil;ici vergi alınması yerine 22 bin civarındaki kurumlar vergisi teşviki almış m&uuml;kelleften kesinti yapılmasının adaletsiz olduğu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. T&Uuml;SİAD Başkanı Orhan Turan, se&ccedil;im tarihi yaklaşan &uuml;lkede depremlerin etkisinden yapılması gerekenlere, se&ccedil;imin ekonomiye etkisinden İstanbul&rsquo;un deprem hazırlığına Bloomberght.com&rsquo;un sorularını yanıtladı. - Depremin yaralarını sarmak i&ccedil;in atılacak adımlar ekonomiyi nasıl etkileyecek? Bu &ccedil;er&ccedil;evede TBMM g&uuml;ndeminde olan kurumlar vergisi m&uuml;kelleflerine y&ouml;nelik d&uuml;zenlemeyi nasıl yorumluyorsunuz? Makroekonomik koşulların, bekleyen riskler karşısında &ouml;nlemlerin rahat&ccedil;a alınmasına imkan sağlayacak bir ihtiyat payına sahip olması &ccedil;ok &ouml;nemlidir. &Ouml;zellikle d&uuml;nyanın i&ccedil;inden ge&ccedil;mekte olduğu bu belirsizlikler ve krizler &ccedil;ağında hemen her zaman her t&uuml;rl&uuml; riske hazırlıklı olmamız gerekiyor. T&uuml;rkiye depreme ekonomik a&ccedil;ıdan pek de g&uuml;&ccedil;l&uuml; olmadığı bir ortamda yakalandı. D&uuml;şmekte olsa da y&uuml;ksek bir enflasyon, dalgalı ve i&ccedil; talebe dayalı bir b&uuml;y&uuml;me s&uuml;reci, &uuml;retim ve t&uuml;ketim arasındaki makasın a&ccedil;ılmış olması, merkez bankası rezervlerinin g&uuml;&ccedil;lendirilmesi ihtiyacı, y&uuml;ksek bir cari a&ccedil;ık&hellip; Beklendiği gibi depremin bu tabloyu biraz daha bozması ihtimal dahilinde. Depremin yaralarını sarmak i&ccedil;in seferber edilmesi gereken fonların toplamı 100 milyar dolara ulaşabilir. Bu &ccedil;ok ciddi bir rakam. B&uuml;t&ccedil;e dengesinde sene başından beri g&ouml;r&uuml;len bozulma ister istemez daha da şiddetlenecek. Bu &ccedil;apta bir afetin yarattığı olağan dışı yıkım doğal olarak olağan dışı finansman ihtiyacı doğurur. Ancak bu finansmanı sağlamak i&ccedil;in b&uuml;t&ccedil;e gelirlerinde hangi kalemlerde bir artış yapılacağına ve/veya hangi harcamaların kısılacağına, kurumlar ve kurallar g&ouml;zetilerek, etki analizi hesaplanarak dikkatlice karar verilmelidir. Aksi halde ekonominin uzun d&ouml;nem &uuml;retim ve yatırım dinamikleri &uuml;zerinde istenmeyen etkiler ortaya &ccedil;ıkabilir. Bu a&ccedil;ıdan bakıldığında, deprem nedeniyle kamunun vergi ihtiyacı ortada iken bir yandan vergi &ouml;deme alışkanlığını erozyona uğratıp rekabet koşullarını bozan vergi affı getiriyor diğer yandan da eski deprem vergisi gibi genel b&uuml;t&ccedil;eye dahil edilen bir ek vergi tahsis ediyoruz. Kamu finansman ihtiyacının, kamu gelirlerine zaten en y&uuml;ksek katkıyı yapan kurumsal şirketlerden ge&ccedil;miş d&ouml;nem işlemleri baz alınarak karşılanmak istenmesinin &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirlik ilkesi a&ccedil;ısından sıkıntılı ve vergi tabanı a&ccedil;ısından adaletsiz olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. &Uuml;lkemiz milli hasılasına en y&uuml;ksek katkıyı veren, Ar-Ge yapan, yatırım ve istihdam sağlayan kurumsal şirketler, yerel ve global koşullar nedeniyle zaten finansal kaynaklara erişim sıkıntısı &ccedil;ekerken, EYT d&uuml;zenlemesinin getirdiği y&uuml;k&uuml; karşılamaya &ccedil;alışırken, bu kez de 2022 yılı kazan&ccedil;larındaki istisna ve indirimlerinin &uuml;zerinden ek vergi y&uuml;k&uuml; ile karşı karşıya bırakılmakta. Deprem nedeniyle ortaya &ccedil;ıkan ek harcama ihtiyacı, eğer vergi geliri artışı ile karşılanacaksa &ouml;rneğin ge&ccedil;ici kurumlar vergisi oranı artışı gibi adaletli bir y&ouml;ntemle karşılanmasının daha uygun olacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Kaldı ki ek vergi ile vatandaşlardan ve şirketlerden zorunlu olarak tasarruf yapmalarının istenmesi yerine verimli bir devlet anlayışı doğrultusunda kamunun da tasarruf yapması, devlet harcamalarının g&ouml;zden ge&ccedil;irilerek l&uuml;zumsuz ve verimsiz harcamaların kaldırılması, acil &ouml;ncelik taşımayan projelerin &ouml;telenmesi de değerlendirmeye alınmalıdır. T&Uuml;SİAD olarak Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra ne yaptınız? &Ouml;ncelikle bir kez daha, hayatını kaybedenlere rahmet, yaralılarımıza acil şifa dilerim. İlk g&uuml;nden beri t&uuml;m &uuml;yelerimizle depremin yaralarını sarmak i&ccedil;in seferber olduk. Hemen Deprem Destek Ağı oluşturduk. Gerek &uuml;yelerimizin şirketlerinin ağlarıyla gerekse b&ouml;lgedeki iş d&uuml;nyası paydaşlarımız ve T&Uuml;RKONFED ile de işbirliği i&ccedil;inde b&ouml;lgenin &ouml;ncelikli ihtiya&ccedil;larını karşılamaya koyulduk. B&ouml;lgede temel ihtiya&ccedil;lar konusunda hala yapılması gerekenler var ve bu ihtiya&ccedil; uzun bir s&uuml;re daha devam edecek. &Uuml;yelerimiz de ayni ve nakdi yardımlarına devam ediyorlar, edecekler. Yurt dışındaki iş d&uuml;nyası paydaşlarımızla da afet konusunda uzun vadeli somut işbirlikleri i&ccedil;in temastayız. &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki s&uuml;re&ccedil;teki &ouml;nceliğimiz b&ouml;lgenin sosyal ve ekonomik a&ccedil;ıdan toparlanmasına ve istihdamın korunmasına katkı sağlamak. Afet b&ouml;lgesindeki işletmelere insan kaynağı ve donanım bakım desteği verilmesi, &uuml;r&uuml;n-hizmet alımlarında bu işletmelere &ouml;ncelik sağlanması, eğitim ve psikososyal destekler gibi projelerde &uuml;yelerimizle &ccedil;alışıyoruz. Toplumsal dayanışma ile b&ouml;lgenin yaşadığı zorluğun &uuml;stesinden hep birlikte geleceğiz. Kahramanmaraş merkezli depremlerden ne gibi dersler &ccedil;ıkarmalıyız? Onbinlerce insanımızı kaybettiğimiz ağır bir afet yaşadık. Halen derin &uuml;z&uuml;nt&uuml;s&uuml; i&ccedil;indeyiz. &Uuml;lkemiz pek &ccedil;ok afetin yaşandığı bir coğrafyada. Deprem sonrasında ve aslında halen ge&ccedil;erli olan en &ouml;nemli konu koordinasyonun sağlanması. Afet &ouml;ncesi, sırası ve sonrasında merkezi ve yerel y&ouml;netimler, &ouml;zel sekt&ouml;r ve STK&rsquo;lar olarak t&uuml;m paydaşların koordinasyon i&ccedil;inde etkin &ccedil;alışmasını sağlamak zorundayız. Bilimin ışığında gerekli hazırlıkları hızla tamamlarsak, afetler başımıza geldiğinde olumsuz etkilenme seviyemiz de azalacaktır. Yapıların inşasından başlayarak t&uuml;m s&uuml;re&ccedil;lerde kuralların ve denetim mekanizmalarının en iyi şekilde işletilmesinin ne kadar hayati &ouml;nemde olduğu da ortaya &ccedil;ıktı. Yaşadığımız bu afetin bize &ouml;ğrettiği bir ders de eğitimin bu konuda da en temel mesele olduğu. Bundan sonraki afetlerin boyutlarını azaltmak i&ccedil;in eğitim sistemimizi okul &ouml;ncesinden başlayarak analitik d&uuml;ş&uuml;nceyi ve afet bilincini g&uuml;&ccedil;lendirmek &uuml;zere iyileştirmeliyiz. Deprem yaralarının sarılması finansmanı yapılan hesapların &uuml;zerinde olacak Depremde yıkılan binaların yeniden inşasının yaratacağı maliyeti konusunda bir &ccedil;alışma s&ouml;z konusu mu? Sizce nasıl bir b&uuml;y&uuml;kl&uuml;kle karşı karşıyayız... Depremde tahrip olan bina ve altyapının &ccedil;eşitli tahminlere g&ouml;re değeri 40-50 milyar dolar civarında yoğunlaşıyor. Tabii ortaya &ccedil;ıkan zarar ile binaların, altyapının ve makine parkının yenilenmesi i&ccedil;in bug&uuml;n harcanması gereken tutar birbirinden farklı olacak. Yıkılan binaları yeni deprem y&ouml;netmeliğine g&ouml;re inşa etmek &ccedil;ok &ouml;nemli. Bu da elbette daha y&uuml;ksek bir maliyet anlamına gelecek. Yani depremin yaralarının sarılabilmesi i&ccedil;in ayrılması gereken finansman miktarı hesaplanan maliyetinin &uuml;zerinde olacaktır. Yalnız kalıcı konutlar değil eğitim ve &ccedil;alışma yaşamı da normale d&ouml;nmeli Yeniden inşa konusunda &ouml;ncelik hangi alanlar olmalı ve sizce bu ne zaman tamamlanır? Depremin yaralarını sarmak konusunda bir &ouml;nceliklendirme yapmak kolay değil. Barınma ihtiyacı konusunda &ccedil;adırlar dışında bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; hızla devreye sokmak gerekiyor. Aynı anda kentsel altyapının tamiri ve yeniden inşası, ekonomik faaliyetin devamlılığının sağlanması, KOBİ&rsquo;lerin, sanayinin, yan sanayinin ve esnafın yeniden &uuml;retim zinciri i&ccedil;inde yerlerini alması, iş olanaklarının ve &ccedil;alışanların korunması gerekiyor. B&ouml;lgeden &ccedil;ok ciddi bir g&ouml;&ccedil; var. B&ouml;lgenin ekonomik hayatiyetinin devam edebilmesi i&ccedil;in bu g&ouml;&ccedil;&uuml;n durması ve ilk etapta b&ouml;lge dışına &ccedil;ıkanların geri d&ouml;nmeye başlaması gerekiyor. Bu da b&ouml;lgede yaşam, eğitim ve &ccedil;alışma ortam ve koşullarının normalleşmesine bağlı olacak. Yani mesele olduk&ccedil;a karmaşık ve bu nedenle karşılıklı etkileri dikkate alarak ilerlemek gerekiyor. &Ouml;rneğin elimizdeki kaynakları sadece kalıcı konutların bir an &ouml;nce tamamlanmasına ayırırsak, &ouml;te yandan sosyal ve ekonomik faaliyetin devam etmesini, istihdamı ve ge&ccedil;im kaynaklarının sağlanmasını g&ouml;z ardı edersek bu mekanizma aksar. Canlı yaşamı, ekosistemlerin b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml; ve iklim değişikliği ile m&uuml;cadele a&ccedil;ısından orman ekosisteminin kritik &ouml;nem taşıdığını da hatırda tutmalıyız. T&uuml;m planlamalarımız ekosistemlerin b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml; ve ormanlarımızın korunması g&ouml;zetilerek yapılmalı. Afetlerde atık ve enkaz da hem y&uuml;ksek hacimde hem de &ccedil;evre ve sağlık riskleri yaratacak nitelikte oluyor. Afetler sonrası oluşan atıkların &ouml;zel bir atık y&ouml;netimi yaklaşımıyla bertaraf edilmesi ve bu y&ouml;nde kısa s&uuml;rede g&uuml;&ccedil;l&uuml; bir mevzuat d&uuml;zenlemesinin hazırlanması &ouml;nemli. B&uuml;t&uuml;n bu unsurları bir arada d&uuml;ş&uuml;nmek, planlamak ve &ccedil;&ouml;zmek zorundayız. Depremin en mağdur kesimleri kimler?/Neden? Mağduriyetler arasında bir sıralama yapılamaz hi&ccedil; ş&uuml;phesiz. Depremin hem maddi hem de manevi a&ccedil;ıdan yıkıcı etkisi &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k. Etkiler sadece fiziksel de değil. T&uuml;m depremzedeler i&ccedil;in psikolojik destek kritik &ouml;nemde. Yaşadığımız afetin olumsuz etkilerini azaltabilmek i&ccedil;in kimseyi geride bırakmama ilkesine sıkı sıkıya sarılmaya, kırılgan grupların &ouml;zel taleplerine kulak vermeye, eşitsizliklerle etkin şekilde m&uuml;cadele etmeye &ouml;nem vermeliyiz. Afetler, savaşlar, krizler kadınları erkeklere g&ouml;re daha olumsuz etkiliyor. Bu nedenle depremin yaralarını sararken toplumsal cinsiyete duyarlı kriz y&ouml;netimi stratejilerine &ouml;ncelik vermeliyiz. Afet b&ouml;lgesinde şiddete sıfır tolerans ilkesiyle g&uuml;venliğin yanı sıra barınma, sağlık, eğitim, istihdam gibi t&uuml;m alanlarda kadınların g&ouml;r&uuml;şleri ve ihtiya&ccedil;larını kapsamlı şekilde ele almalıyız. Hayatlarının erken d&ouml;neminde b&ouml;ylesine bir travmayla karşı karşıya kalmış olan &ccedil;ocuklarımızın ve gen&ccedil;lerimizin eğitimi ve rehabilitasyonu da en b&uuml;y&uuml;k &ouml;nceliklerimiz arasında yer almalı. Bu noktada, &uuml;lke &ccedil;apında &uuml;niversitelerde uzaktan eğitime ge&ccedil;ilmesi kararının da en kısa s&uuml;rede g&ouml;zden ge&ccedil;irilmesi gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; &uuml;niversiteler ve kamp&uuml;sler sadece &ouml;ğrenme alanı değil. Gen&ccedil;lerin sosyal ve duygusal etkileşim a&ccedil;ısından bir arada olması ve fırsat eşitsizliğinin giderilmesi &ouml;nemli. Bir de İstanbul&rsquo;da beklenen deprem s&ouml;z konusu. &Uuml;lke ekonomisi ve sanayisinin &ouml;nemli bir kısmını barındıran kent i&ccedil;in nasıl bir &ccedil;alışma yapılmalı? Depremin meydana getirebileceği hasarlar, alınacak &ouml;nlemler ve yapılacak hazırlıklar ile azaltılabilir ve hatta engellenebilir. Biz s&uuml;rece b&ouml;yle bakıyoruz. Afetlerle ilgili farkındalığın geliştirilmesinde meslek &ouml;rg&uuml;tlerinin, sekt&ouml;r derneklerinin, genel olarak iş d&uuml;nyasının &uuml;stlendiği ve &uuml;stleneceği rol de &ccedil;ok &ouml;nemli. T&Uuml;SİAD olarak, deprem konusunu &uuml;yelerimizin g&uuml;ndeminde s&uuml;rekli tutabilmeyi, &ouml;zel sekt&ouml;r&uuml;n depreme hazırlığı konusunda farkındalık oluşturmayı, iyi &ouml;rnekler yaratmayı ve paylaşmayı &ouml;nemsiyoruz. Bu ama&ccedil;la Deprem G&ouml;rev G&uuml;c&uuml;&rsquo;n&uuml; kurmuş ve iş d&uuml;nyasının depreme hazırlığı konusunda iki rapor yayınlamıştık. Halihazırda işletmelerin deprem &ouml;ncesi-sırası-sonrası aksiyonları i&ccedil;in yol g&ouml;sterici bir kılavuz &uuml;zerinde &ccedil;alışıyoruz. Belirsizliğe Hazırlanmak: Sekt&ouml;rler İstanbul Depremine Ne Kadar Hazır? başlıklı raporumuzda afet hazırlık kapasite ve dayanıklılığının arttırılması s&uuml;recinde sekt&ouml;rler arasındaki iş birliğinin ve iletişimin kritik bir &ouml;neme sahip olduğunu vurgulamıştık. Enerji, bilgi ve iletişim, ulaştırma ve lojistik, tarım ve gıda sekt&ouml;rleri afet s&uuml;re&ccedil;lerinde birbirlerini etkiliyor. M&uuml;teselsil olarak işleyen bu s&uuml;re&ccedil;te &ccedil;ok paydaşlı iş birliği yapısı ve iletişim ağı hayati &ouml;neme sahip. Ge&ccedil;en seneki raporumuzda vurgulamış olduğumuz bu noktaların ne kadar doğru ve &ouml;nemli olduğunu Kahramanmaraş merkezli depremlerde g&ouml;rd&uuml;k, yaşadık. Son olarak, İstanbul B&uuml;y&uuml;kşehir Belediyesi ge&ccedil;tiğimiz hafta bir durum tespiti ve yol haritası a&ccedil;ıkladı. Afete dayanıklı olmadığı tespit edilen ciddi bir yapı stoku var. Yapıların diren&ccedil;li olarak d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lmesi, burada d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m&uuml;n ekolojiye zarar vermeden yapılması ve uygun finansman modellerinin oluşturulması &ccedil;ok &ouml;nemli. T&uuml;m bu s&uuml;re&ccedil;leri sağlıklı y&uuml;r&uuml;tebilmek i&ccedil;in, İstanbul gibi bir metropolde afetle m&uuml;cadelede merkezi y&ouml;netim, belediyeler, sivil toplum kuruluşları arasındaki koordinasyon ise en kritik konu. T&uuml;rkiye n&uuml;fusunun neredeyse beşte birini barındıran ve &uuml;lkemizin ticaret, iş, yatırım, finans ve turizm başkenti olan İstanbul&rsquo;u etkileyecek b&uuml;y&uuml;k bir depremin yıkıcı etkisi de &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k olacaktır. Eğer bug&uuml;nden alacağımız &ouml;nlemlerle İstanbul&rsquo;u depreme hazırlıklı hale getiremezsek yaşanacak b&uuml;y&uuml;k bir deprem &uuml;lkemizin bağımsızlığı a&ccedil;ısından dahi vahim sonu&ccedil;lar yaratabilir. İstanbul&rsquo;un depreme hazırlanmasına bir beka meselesi olarak yaklaşmamız gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. Ge&ccedil;mişten ders alınmadığı g&ouml;r&uuml;ld&uuml;, afet y&ouml;netim s&uuml;reci iyileştirilmeli T&uuml;rkiye depreme ne &ouml;l&ccedil;&uuml;de hazırlıklıydı? Bu konuda neler yapılmalı? Aslında, başta 1999 yılındaki G&ouml;lc&uuml;k depremi olmak &uuml;zere, 2011 yılındaki Van, 2020 yılındaki Elazığ ve Ege Denizi depremleri, yeterli &ouml;nlemlerin alınmamasının travmatik tecr&uuml;belere sebebiyet verebileceğini a&ccedil;ık&ccedil;a g&ouml;stermişti. Bu tecr&uuml;belere rağmen, Kahramanmaraş merkezli depremler, maalesef ge&ccedil;mişten yeterli &ouml;l&ccedil;&uuml;de ders almamış olduğumuzu g&ouml;zler &ouml;n&uuml;ne serdi. Afet &ouml;ncesinde afet riskini azaltma ve afet sırasında ve sonrasında m&uuml;dahale ve normalleşme konusunda daha hazırlıklı olmamız gerektiğini anladık. Afet y&ouml;netim s&uuml;recimizi mutlaka iyileştirmeliyiz. Depreme ve aslında diğer afetlere de diren&ccedil;li kentler inşa etmek i&ccedil;in her şeyden &ouml;nce bilimi, bilimsel d&uuml;ş&uuml;nceyi ve liyakati esas almalı, kurumlarımızı yetkinleştirmeli, kurallarımızı etkinleştirmeli, afet y&ouml;netiminde planlı ve katılımcı bir s&uuml;reci hayata ge&ccedil;irmeliyiz. Se&ccedil;imin sonucu ne olursa olsun, se&ccedil;im sonrası ekonomik koşullar ve politikalar farklılaşabilir &Uuml;lkede 14 Mayıs&rsquo;ta genel se&ccedil;im yapılması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Se&ccedil;im, sizce bir belirsizlik yaratır mı? Mevcut durumda piyasa işleyişinin ve piyasa sinyallerinin zayıflamış olması zaten belirsizliği artırıyordu. Fiyatların ekonominin ger&ccedil;eğini yansıtmaz hale gelmesi &ouml;zel sekt&ouml;r&uuml;n risk ve getiri hesaplamaları yapabilmesini &ccedil;ok zorlaştırıyordu. Bu da yatırım kararlarının ertelenmesine, yeni istihdam yaratma kapasitesinin azalmasına ve b&uuml;y&uuml;menin zayıflamasına yol a&ccedil;ıyordu. Se&ccedil;im ve deprem bu genel manzara a&ccedil;ısından ister istemez bir etki yaratıyor. Her se&ccedil;im ekonomi a&ccedil;ısından bir belirsizlik unsuru taşır. Aslında se&ccedil;imler bir s&uuml;redir T&uuml;rkiye&rsquo;nin g&uuml;ndeminde. Bu &ccedil;er&ccedil;evede en azından se&ccedil;im tarihinin netleşmiş olması belirsizliklerden birisini ortadan kaldırmış oldu. Genellikle se&ccedil;imler &ouml;ncesinde genişlemeci bir ekonomi politikası izlenir, se&ccedil;im sonrasında ise makroekonomik istikrarı &ouml;nceleyen politikalara d&ouml;n&uuml;l&uuml;r. Ancak deprem bu beklenen s&uuml;reci de etkileyecek. Depremin yarattığı ekonomik maliyet ve yaraların sarılması i&ccedil;in ilave fonların devreye sokulması gerekecek. Yapılması gereken harcamaların boyutu ve niteliği de makroekonomik dinamikler &uuml;zerinde ilave bir etki yapacak. Se&ccedil;imlerin sonucu ne olursa olsun se&ccedil;im sonrası ile &ouml;ncesi arasındaki ekonomik koşullar ve politikalar farklılaşabilir.

TÜSİAD/Turan: Açıklanan kurumlar vergisi adaletsiz

Öne Çıkanlar