Tarım borsasının aracı kurumlu sisteme geçişinde merak edilen 13 soru ve cevap

İRFAN DONAT T&uuml;rkiye &Uuml;r&uuml;n İhtisas Borsası AŞ. (T&Uuml;RİB) tarafından y&uuml;r&uuml;t&uuml;len elektronik &uuml;r&uuml;n senedi satışı artık aracı kurum &uuml;zerinden ger&ccedil;ekleştirilecek. 19 Nisan 2024 tarihinde itibaren ge&ccedil;erli olacak aracılı sistem , tarım piyasalarında fiyat belirsizliğini azaltırken, şirketlerin yatırım planları i&ccedil;in gerekli olan finansmanı tarım &uuml;r&uuml;nleri yoluyla sağlayabilecek. Sistem aynı zamanda tarım piyasalarının finansman sorununa &ccedil;&ouml;z&uuml;m sunacak. &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo; ile daha g&uuml;venli, hızlı ve etkin bir piyasa oluşacak. Tarım Piyasalarındaki riskler, T&Uuml;RİB ve &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo;de Anadolu &Uuml;PAK ile azalacak. İşte t&uuml;m bu gelişmelere ilişkin merak edilen soruların yanıtını Anadolu &Uuml;r&uuml;n Piyasası Aracı Kurumu A.Ş. (Anadolu &Uuml;PAK) Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Ali Cem Suca verdi. T&uuml;rkiye &Uuml;r&uuml;n İhtisas Borsası A.Ş. (T&Uuml;RİB) hangi faaliyetlerde bulunuyor? T&Uuml;RİB&rsquo;in başlıca amacı ve faaliyet konusu, 5300 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat &ccedil;er&ccedil;evesinde lisanslı depo işletmecilerince oluşturulan Elektronik &Uuml;r&uuml;n Senetleri (EL&Uuml;S) ile EL&Uuml;S&rsquo;lere dayalı vadeli işlem s&ouml;zleşmelerinin ticaretinin y&uuml;r&uuml;t&uuml;lmesini sağlamak &uuml;zere borsacılık faaliyetinde bulunmaktır. T&uuml;rkiye &Uuml;r&uuml;n İhtisas Borsası, misyon ve vizyonuna hizmet eden hedefleri &ccedil;er&ccedil;evesinde &ouml;ncelikle spot &uuml;r&uuml;n piyasasının faaliyete ge&ccedil;iş &ccedil;alışmalarını başlatmış olup, bu &ccedil;alışmalar kapsamında piyasa yapısının tasarımı, emir iletimi, takas ve saklama hizmetlerinin ger&ccedil;ekleştirilmesi i&ccedil;in gerekli altyapının teminini ger&ccedil;ekleştirmiştir. &Ccedil;alışmaların tamamlanmasını takiben gerekli faaliyet izni alınarak, 26.07.2019 tarihinde EL&Uuml;S Piyasası&rsquo;nın a&ccedil;ılışı ile faaliyete ge&ccedil;ilmiştir. EL&Uuml;S, finansal sistemde nasıl konumlanıyor? T&Uuml;RİB&rsquo;de artan işlem hacmi EL&Uuml;S&rsquo;lerin finansal sistemde kalıcı bir yere sahip olacağına işaret ediyor. EL&Uuml;S ile tarımsal &uuml;r&uuml;n varlığı nakde d&ouml;n&uuml;ş&uuml;r. EL&Uuml;S piyasaları likittir. EL&Uuml;S satarak hızlı nakit girişi sağlanır. EL&Uuml;S alarak tarım piyasalarına yatırım yapılabilir. Aracılık denildiğinde ne anlaşılmalı? Aracılık, T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından faaliyet izni verilen ve T&Uuml;RİB tarafından Borsa &Uuml;yeliği&rsquo;ne kabul edilen &Uuml;r&uuml;n Piyasası Aracı Kurumları (&Uuml;PAK) tarafından m&uuml;şterilerin EL&Uuml;S ve EL&Uuml;S&rsquo;e dayalı vadeli işlem s&ouml;zleşmelerine ilişkin alım veya satım emirlerinin m&uuml;şteri adına ve hesabına T&Uuml;RİB&rsquo;e iletilmek suretiyle ger&ccedil;ekleştirilmesidir. 19 Nisan 2024 tarihinde itibaren, &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo;e ge&ccedil;ilecek ve mudi/m&uuml;şteri kayıtları ile T&Uuml;RİB&rsquo;e emir iletimi, &Uuml;PAK&rsquo;lar tarafından ger&ccedil;ekleştirilecektir. Sermaye piyasası aracı kurumları ve bankalar, 31.12.2026 tarihine kadar aracı olarak faaliyet g&ouml;steremeyeceklerdir. 31.12.2026 tarihinden itibaren T.C. Ticaret Bakanlığı (Bakanlık) tarafından &uuml;r&uuml;n piyasaları konusundaki yetkinlik ve tecr&uuml;besi yeterli g&ouml;r&uuml;len sermaye piyasası aracı kurum ve bankaları, Sermaye Piyasası Kurulu&rsquo;nun uygun g&ouml;r&uuml;ş&uuml;yle, &ldquo;aracı&rdquo; tanımı kapsamında yetkilendirilebilir. Anadolu &Uuml;r&uuml;n Piyasası Aracı Kurumu A.Ş. (Anadolu &Uuml;PAK) ne zaman kuruldu ve nasıl bir ortaklık yapısı var? Anadolu &Uuml;PAK, İ&ccedil; Anadolu ve Karadeniz B&ouml;lgeleri&rsquo;nde bulunan 23 Ticaret Borsası tarafından 05.01.2024 tarihinde tescil edilerek, kurulmuştur. Ortaklık yapısı; Aksaray, Eskişehir, Kayseri, Kırıkkale, Polatlı, Samsun, Sivas, Yozgat, &Ccedil;ankırı, &Ccedil;orum, D&uuml;zce, Giresun, Kastamonu, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Tokat, Trabzon, Haymana ve &Ccedil;ubuk Ticaret Borsaları&rsquo;ndan oluşmaktadır. Anadolu &Uuml;PAK, T&uuml;rkiye&rsquo;nin &Uuml;r&uuml;n Piyasası Aracı Kurumu olarak, ilk Y&ouml;netim Kurulu toplantısını 11.01.2024 tarihinde d&uuml;zenleyerek, Polatlı Ticaret Borsası Başkanı Yahya TOPLU&rsquo;yu Y&ouml;netim Kurulu Başkanı olarak g&ouml;revlendirmiş, T&Uuml;RİB&rsquo;in kurucularından Ali Cem SUCA&rsquo;yı ise Genel M&uuml;d&uuml;r olarak atamıştır. Anadolu &Uuml;PAK&rsquo;ın misyon ve vizyonu ne? Tarım m&uuml;stahsilleri, t&uuml;keticileri ve finansmanı ile bir b&uuml;t&uuml;n olarak, tarımın gelişimine katkıdayı bulunmayı misyon edinen Anadolu &Uuml;PAK&rsquo;ın vizyonu ise tarım piyasalarına, aracılı sistem ile mudi ve yatırımcı katarak, likit, derin ve finansman sağlanan bir tarım piyasası yaratmak şeklinde &ouml;zetlenebilir. Anadolu &Uuml;PAK neler yapacaktır? 19 Nisan 2024&rsquo;ten itibaren ge&ccedil;erli olacak olan &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo; ile daha g&uuml;venli, hızlı ve etkin bir piyasa oluşacaktır. Tarım Piyasalarındaki riskler, T&Uuml;RİB ve &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo;de Anadolu &Uuml;PAK ile azalacaktır. Anadolu &Uuml;PAK, m&uuml;şterilerin EL&Uuml;S alım-satım emirlerinin T&Uuml;RİB&rsquo;e iletilmesine aracılık edecek, aynı zamanda T&Uuml;RİB&rsquo;de ger&ccedil;ekleşen EL&Uuml;S işlemlerine ait &ldquo;Takas ve Saklama&rdquo;yı kendi b&uuml;nyesinde yapacaktır. Anadolu &Uuml;PAK, EL&Uuml;S işlemi yapmak isteyen t&uuml;m mudi/m&uuml;şterilerin sisteme giriş noktası olacaktır. Yeni mudi/m&uuml;şteri kaydı ve m&uuml;şteri emirlerinin Anadolu &Uuml;PAK&rsquo;a iletimi, Anadolu &Uuml;PAK&rsquo;ın acenteleri (Ticaret Borsaları, Sermaye Piyasası Aracı Kurumları ve Bankalar) vasıtasıyla da yapılabilecektir. Anadolu &Uuml;PAK uzman ekibi ile tarım piyasalarında işlem yapan yatırımcıya kurumsal hizmet verecektir. B&ouml;ylece, tarım piyasalarında fiyat belirsizliği azalacak, şirketlerin yatırım planları i&ccedil;in gerekli olan finansman, tarım &uuml;r&uuml;nleri yoluyla sağlanabilecek ve aynı şekilde tarım piyasalarının finansman sorunu &ccedil;&ouml;z&uuml;lecek. Aracılı Sistemde hangi &uuml;r&uuml;nlerin alım-satımı ger&ccedil;ekleştirilecek? Mevcut sistemdeki &uuml;r&uuml;nlerin alım-satımı devam edecek. Bu &uuml;r&uuml;nler şunlar: Arpa, Ay&ccedil;i&ccedil;eği Tohumu, Buğday, &Ccedil;avdar, &Ccedil;ektik, Fasulye, Fındık, Kabuklu Antep Fıstığı, Mercimek, Mısır, Kuru Kayısı, Natural Nohut, Pamul, Soya Fasulyesi, Tritikale, Yulaf, Zeytin, T&Uuml;RİB b&uuml;nyesindeki yatırımcı sayısı nedir? T&Uuml;RİB nezdindeki yatırımcı sayısı 29.12.2023 tarihi itibarıyla 216 bin 18 olarak kayıtlara ge&ccedil;ti. Piyasanın T&Uuml;RİB tarafından işletildiği d&ouml;nemde toplam işlem hacmi yıllar itibarıyla ne oldu? &Uuml;PAK&rsquo;ların devreye girmesiyle birlikte piyasada derinlik oluşacak mı? İşlem hacminde artış &ouml;ng&ouml;r&uuml;n&uuml;z var mı? &ldquo;Aracılı Sistem&rdquo;in en &ouml;nemli ama&ccedil; ve hedeflerinden biri, mevcut mudi/m&uuml;şteri sayısının artması, piyasanın derinleşmesi ve daha likit hale gelmesi ile işlem hacminin artmasıdır. Anadolu &Uuml;PAK, bu konuda &ouml;nc&uuml; olacaktır. Sistemin daha iyi işlemesi i&ccedil;in ihtiya&ccedil; duyulan mevzuat değişikliği var mı? T&Uuml;RİB ve Bakanlık tarafından hazırlanan alt d&uuml;zenleme taslakları istişare halindedir. T&Uuml;RİB&rsquo;de yapılacak işlemlere ve elde edilecek olası k&acirc;rlara y&ouml;nelik sağlanan vergi avantajları nelerdir? Elektronik &Uuml;r&uuml;n Senedine y&ouml;nelik destekler; &ccedil;ift&ccedil;ilerimiz, &uuml;r&uuml;nlerini lisanslı depolarda saklayarak ve EL&Uuml;S&rsquo;e bağlayarak, nakliye desteği, analiz desteği, kira desteği ve muhtelif vergi istisnalarından oluşan devlet teşviklerinden istifade ederler. Lisanslı depolarda stoklanan tarımsal &uuml;r&uuml;nlerin alım/satım işlemlerine ilişkin gelirler 2028 yılı sonuna kadar gelir vergisi (zirai faaliyetlerden doğan gelirler dahil) ve kurumlar vergisinden muaftır. Diğer yandan ilgili işlemler damga vergisi ve KDV&rsquo;den istisna edilmiştir. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerince lisanslı depolar tarafından ihra&ccedil; edilen EL&Uuml;S tutarının %75&rsquo;ine kadar azami 9 ay vadeli olarak faizsiz kredi verilebilmektedir. T&Uuml;RİB tarafından borsa &uuml;yeliğine kabul edilme şartları nedir? Sizinki gibi Ticaret Borsalarının bir araya geldiği t&uuml;zel kişilikler dışında da bu alanda hizmet verenler olabilir mi? T&Uuml;RİB ve Bakanlık tarafından &ccedil;ıkarılacak d&uuml;zenlemeler ile Borsa &uuml;yelik şartları belli olacaktır. Mevcut mevzuat gereğince, &Uuml;PAK&rsquo;ların paylarının yarısından fazlasının bir veya birden fazlasının ticaret Borsasına ait olması gerekmektedir.

Tarım borsasının aracı kurumlu sisteme geçişinde merak edilen 13 soru ve cevap

19 Nisan 2024'ten itibaren geçerli olacak olan Tarım Borsasındaki "Aracılı Sistem" ile daha güvenli, hızlı ve etkin bir piyasa oluşacak. Tarım piyasalarındaki riskler, TÜRİB ve "Aracılı Sistem"de Anadolu ÜPAK ile azalacak. Piyasa derinlik oluşacak.

Öne Çıkanlar