Hal Yasası değişince sebze meyve fiyatları düşer mi?

Ekim ayı enflasyon verileri beklentileri aştı. Bloomberg HT anketinde enflasyonun aylık y&uuml;zde 1,87; yıllık bazda ise y&uuml;zde 24,27 olması bekleniyordu. Ama T&Uuml;İK verilerine g&ouml;re t&uuml;ketici enflasyonu Ekim&rsquo;de aylık bazda y&uuml;zde 2,67 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 25,24 olarak ger&ccedil;ekleşti. Gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecekler tarafında ise aylık bazda y&uuml;zde 3,22 artış yaşanırken, yıllık bazda y&uuml;zde 29,26&rsquo;lık bir rakam karşımıza &ccedil;ıktı. Kısacası Ekim ayı verileri g&ouml;steriyor ki Enflasyonla Topyek&ucirc;n M&uuml;cadele Programı kapsamında, zincir marketlerin 50 &uuml;r&uuml;nde 2 ay s&uuml;reyle y&uuml;zde 10 indirim yapmasını i&ccedil;eren kampanyaların beklenen etkisi yaşanmadı. Enflasyon sepetinde yer alan 126 gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecek &uuml;r&uuml;n&uuml; arasında son 1 ayda fiyatı gerileyen &uuml;r&uuml;n sayısı sadece 11. Geri kalan &uuml;r&uuml;nlerin hepsinde aylık bazda bir artış s&ouml;z konusu. Ekim ayında y&uuml;zde 3,22 ger&ccedil;ekleşen gıda enflasyonunun 5 yıllık ortalaması y&uuml;zde 1,04 seviyesinde. Yani gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecekler grubunun fiyatları son 5 yılın ortalamasından 3 kat &uuml;zerinde bir seviye ile karşımızda duruyor. Son 2 ayda gıda fiyatlarındaki artış y&uuml;zde 10&rsquo;u buldu. Bundan sonraki aylarda &ouml;zellikle Kasım ve Aralık i&ccedil;in gıda tarafında &ccedil;ok iyimser bir tablodan bahsetmek m&uuml;mk&uuml;n değil. Bir taraftan &uuml;retim planlamasındaki eksiklikler, diğer tarafta iklim değişikliğinin etkisi ve hastalıkla m&uuml;cadele gibi konular arz-talep dengesini bozuyor. Y&uuml;ksek girdi maliyetleri konusuna girmiyoruz bile... Haliyle de fiyat oynaklığı devam ediyor. &Ouml;rnek vermek gerekirse &ouml;zellikle domates, soğan gibi mutfakların temel gıda malzemesi niteliğindeki &uuml;r&uuml;nlerde fiyat artışları s&uuml;receğe benziyor. YENİ HAL YASASININ DETAYLARI Tabi gıda enflasyonu dediğimiz zaman yelpaze geniş. Ama son d&ouml;nemde yelpazenin en &ccedil;ok yaş meyve sebze tarafı g&uuml;ndeme geliyor ve tartışılıyor. İşte bu noktada Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, yeni hal yasası taslağıyla ilgili bazı a&ccedil;ıklamalar yaptı ki bu da gelecekte yaş meyve sebze piyasasının nasıl oluşmasının planlandığıyla ilgili bize ipu&ccedil;ları veriyor. T&uuml;rkiye de yıllık &uuml;retilen 50 milyon ton yaş sebze ve meyvenin yaklaşık y&uuml;zde 30 unun zayi olduğuna dikkati &ccedil;eken Pekcan, yap-işlet-devret modeliyle hallerin profesyonel bir şirket tarafından y&ouml;netileceğini s&ouml;yledi. Şu an hallerin tamamı belediyelerin m&uuml;lk&uuml; durumunda. Daha &ouml;nce tahsisti şimdi kiralamaya d&ouml;nd&uuml;, komisyoncular kiralıyor. Yeni d&ouml;nemde hallerin &ouml;zel sekt&ouml;r-kamu konsorsiyumu şeklinde yapılması bekleniyor. Bu arada T&uuml;rkiye genelinde yaklaşık 175 hal bulunuyor. Rehabilite edilmesi gereken haller de var, sıfırdan inşa edilmesi gereken de&hellip; Sonu&ccedil;ta T&uuml;rkiye&rsquo;de hal sayısının 30&rsquo;a d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lerek etkinliğinin artırılması hedefleniyor. Hal komisyoncularının da t&uuml;ccar stat&uuml;s&uuml;ne alınması g&uuml;ndemde. Yeni hal yasası taslağında &ldquo;&uuml;retici b&ouml;lgesi hal tarafı&rdquo; ve &ldquo;t&uuml;ketici b&ouml;lgesi toptan hal&rdquo; tarafı bulunuyor. T&uuml;ketici toptancı halinde &uuml;retici birlikleri i&ccedil;in kiraların &ccedil;ok d&uuml;ş&uuml;k olması hedefleniyor. Y&uuml;zde 75&rsquo;lik bir indirimden bahsediliyor. Y&uuml;zde 2 olan hal r&uuml;sumunun kalkması g&uuml;ndemde. Her iki tarafta da soğuk hava depoları, soğuk zincir, ambalaj standardı, laboratuvar gibi &ccedil;alışmalar var. &Uuml;r&uuml;n toplama merkezlerinin yapılması planlanıyor. Ama&ccedil; sebze ve meyve dışında et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri, kanatlı hayvan, s&uuml;s bitkileri ve gerektiğinde diğer gıda &uuml;r&uuml;nlerinin de yer alacağı bir sistem kurgulamak. Aslına bakarsanız bunun &ouml;rnekleri yurtdışında mevcut ama &ouml;zellikle Avrupa&rsquo;da yaygın olan bu sistem kurgulanırken işin t&uuml;m boyutları hesaplanmış. Ş&ouml;yle belirtelim&hellip; Bakan Pekcan&rsquo;ın da paylaştığı &uuml;zere Kuzey Avrupa &uuml;lkelerinde &uuml;retici birliklerinin t&uuml;ketici hallerindeki satış oranı y&uuml;zde 90 seviyelerinde&hellip; Avrupa Birliği&rsquo;nde y&uuml;zde 50 seviyesinin &uuml;zerinde. T&uuml;rkiye&rsquo;de ise binde 6 oranında. İşte burada devreye &uuml;retici birliklerinin ve kooperatifleşmenin rol&uuml; ve etkisi giriyor. Yıllardır T&uuml;rkiye&rsquo;de konuşulan etkin bir &uuml;retici birliği veya sağlıklı işleyen bir kooperatif&ccedil;iliğe dair herhangi bir somut adım atılmış değil. Bu konuda bir d&uuml;zenleme ya da reformdan da bahsetmek m&uuml;mk&uuml;n değil. Zincirin daha ilk halkasında &uuml;retimin d&uuml;ş&uuml;k maliyet, y&uuml;ksek verim ve kaliteli şekilde kurgulanmasının ana belirleyicisi olan kooperatif&ccedil;ilikte deyim yerindeyse yerimizde sayıyoruz. Nicelik olarak karşımıza binlerce kooperatif ve y&uuml;zlerce &uuml;retici birliği &ccedil;ıkıyor ama nitelik olarak baktığımızda iki elin parmağını ge&ccedil;miyor. O y&uuml;zden &uuml;retimdeki sorunu &ccedil;&ouml;zmeden pazarlama ve aracı tarafındaki sorunları &ccedil;&ouml;zmenin tek başına bir anlam ifade etmeyeceği g&ouml;r&uuml;ş&uuml;ndeyiz. PİLOT B&Ouml;LGE İSTANBUL VE ANKARA Pilot proje &uuml;zerinde &ccedil;alışılan hal d&uuml;zenlemesinde &ouml;ncelikle Ankara ve İstanbul un pilot b&ouml;lge ilan edilmesi bekleniyor. Ancak burada da &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde farklı tartışmaların yaşanma olasılığı var. Bug&uuml;n şehrin ortasında kalan yaklaşık 300 d&ouml;n&uuml;m arazi &uuml;zerinde kurulu olan Bayrampaşa Hali&rsquo;nin taşınması g&uuml;ndeme gelebilir. Yeni halin nereye taşınacağı konusu kadar, Bayrampaşa&rsquo;daki arazinin nasıl değerlendirileceği de merak konusu. Keza Kadık&ouml;y Sebze ve Meyve Hali de benzer bir konum ve durumda. Konu dağıldı farkındayız&hellip; Sonu&ccedil; olarak, başlıktaki soruya yanıt verelim. Sadece Hal Yasasında yapılacak d&uuml;zenlemeyle sebze meyve fiyatlarının d&uuml;şmesi m&uuml;mk&uuml;n değil. Bug&uuml;n toplam yaş sebze ve meyvenin yaklaşık y&uuml;zde 35-40&rsquo;ı hallerden ge&ccedil;iyor. Sistemin aracı kısmının sağlıklı işlemesi i&ccedil;in bir yandan hallerin pazar payının y&uuml;kseltilmesi gerekirken, &ouml;te yandan hal dışındaki dağıtım kanallarındaki işleyişe de bakmak ve d&uuml;zeltmek lazım. Yaş meyve sebzede sistemi daha rasyonel &ccedil;alışır hale getirmenin yolu b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l yaklaşımdan ge&ccedil;iyor. Konu sadece hal yasası, perakende tarafı ya da &uuml;retim aşaması değil. Reformu, hepsini kapsayacak şekilde yapmak lazım. Kısa vadede yal hasası tek başına fiyatları d&uuml;ş&uuml;rmeyeceği gibi kısmen artıracaktır. Zira lojistikten soğuk hava deposuna, laboratuvardan, ambalajlamaya kadar yeni yatırım maliyetleri yaş meyve ve sebze fiyatlarına ister istemez yansıtılacak. Ancak bug&uuml;n y&uuml;zde 30&rsquo;ların telaffuz edildiği kayıp-zayiat oranının orta ve uzun vadede d&uuml;şmesi arz-talep ve fiyata kısmen de olsa olumlu yansıyacaktır. Ama bug&uuml;n sıcak konu olan yeni hal yasasının hayata ge&ccedil;mesi ve sağlıklı işlemesi 2019 yılında bile zor g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Yani bizi uzun bir s&uuml;re&ccedil; bizi bekliyor. Son s&ouml;z&hellip; Bu yıl olduğu gibi 2019 yılında da gıda enflasyonunu konuşmaya devam edeceğiz&hellip; İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Hal Yasası değişince sebze meyve fiyatları düşer mi?

Diğer Yazılar