Zam şampiyonu patates ve kuru soğandan çıkarılacak dersler

Patates ve kuru soğan fiyatları bu aralar yeniden g&uuml;ndemde. Nasıl g&uuml;ndem olmasın? B&uuml;t&ccedil;e dostu olarak bilinen her iki sebzenin de fiyatı son 1 yılda &uuml;&ccedil;e katlanmış durumda. G&ouml;zler yeniden patates ve kuru soğan etiketlerine &ccedil;evrilince biz de konuya biraz detaylı bakalım istedik. Ge&ccedil;en hafta T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu (T&Uuml;İK) Temmuz ayına ilişkin enflasyon verilerini a&ccedil;ıkladı. Gıda enflasyonu aylık bazda y&uuml;zde 3.15 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 94.65 y&uuml;kseldi. Son 1 yılda fiyatı en &ccedil;ok artan gıda &uuml;r&uuml;nlerine baktığımızda ise ilk sırada aralarında patates ve kuru soğanın yer aldığı yumru bitkiler yer alıyor. T&Uuml;İK, ge&ccedil;tiğimiz Nisan ayına kadar enflasyon sepetinde yer alan t&uuml;m &uuml;r&uuml;nlerin aylık fiyat hareketlerini kalem kalem a&ccedil;ıklıyordu. Her nedense Mayıs itibariyle buna son verdi. Dolayısıyla patates ve kuru soğanın fiyat hareketlerini artık detaylı şekilde izleyemiyoruz. Fiyatlar yerine Endeks yayınlanıyor. Endeks&rsquo;te yer alan &ldquo;patates ve bazı yumru bitkiler&rdquo; grubunun son 1 aydaki fiyat artışı y&uuml;zde 9.3 iken, son 1 yıldaki fiyat artışı y&uuml;zde 274. Ama bunlar g&ouml;rece iyimser rakamlar&hellip; Y&uuml;zde 274&rsquo;l&uuml;k zammın neresi iyimser diyenler i&ccedil;in bir de T&uuml;rkiye Ziraat Odaları Birliği&rsquo;nin (TZOB) her ay yayımladığı &uuml;retici-market fiyatlarına y&ouml;nelik verileri paylaşalım. TZOB&rsquo;a g&ouml;re, Temmuz 2021&rsquo;de marketlerde 2.5 TL olan patates bu yılın Temmuz ayında 10.97 TL&rsquo;den satıldı. Yani son bir yılda patates y&uuml;zde 339 zamlanmış g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Kuru soğanda da tablo &ccedil;ok farklı değil. Ge&ccedil;en yılın Temmuz ayında marketlerde kilogramı 2.39 TL&rsquo;den satılan kuru soğan, bu yıl 9.61 TL&rsquo;den satılıyor. Bir başka deyişle kuru soğan son 1 yılda y&uuml;zde 302 zamlanmış durumda. T&uuml;rkiye Halciler Federasyonu Başkanı Y&uuml;ksel Tavşan&rsquo;ın paylaştığı veriler de T&Uuml;İK&rsquo;ten ziyade TZOB&rsquo;un verilerini teyit ediyor. Y&uuml;ksel Tavşan, hal esnafı olarak patates, kuru soğan, limon ve domates d&ouml;rtl&uuml;s&uuml;n&uuml; &ccedil;ok yakından takip ettiklerini belirtirken, patates ve kuru soğan fiyatındaki artışın 4-5 kat olduğunu ifade ediyor. &Uuml;RETİMDEN KA&Ccedil;IŞ VAR Ge&ccedil;en yıl Temmuz ayında hallerde ortalama 2.1 TL olan patatesin 2022 Temmuz ortalaması y&uuml;zde 329 artış ile 9 TL&rsquo;nin &uuml;zerinde ger&ccedil;ekleştiğini kaydeden Tavşan, ge&ccedil;en yıl hallerde ortalama 1.55 TL seviyesindeki kuru soğan fiyatının bu yılın Temmuz ayında y&uuml;zde 352 artışla 7 TL&rsquo;nin &uuml;zerinde bir fiyatı g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;ne dikkat &ccedil;ekiyor. Peki ne oldu da patates ve kuru soğan fiyatları yeniden el yakmaya başladı? Y&uuml;ksel Tavşan, ge&ccedil;en yıl ile bu yılın fiyatlarını karşılaştırırken kuru soğandaki gelişmeleri ş&ouml;yle &ouml;zetliyor: &ldquo;Bu fiyat artışlarının bir kısmı y&uuml;kselen girdi maliyetleri ile ilgili... Bir kısmı ise plansızlık ve &uuml;retici fiyatlarındaki seyirle bağlantılı... Kuru soğanda durum &ccedil;ok daha &ccedil;arpıcı. Ge&ccedil;en yıllarda para etmediğinden dolayı &uuml;retici kuru soğan ekilişinden ka&ccedil;ar olmuş. Bu da bizim tek yıllık bitkilerde aslında rastgele bir &uuml;r&uuml;n yelpazemiz olduğunu g&ouml;steriyor. Tarımsal &uuml;retimi istikrarlı bir şekle d&ouml;nd&uuml;rmek i&ccedil;in planlama veya y&ouml;nlendirmeye gitmekten başka &ccedil;are yok. Bunu yapmadığımız takdirde &uuml;reticilerimiz de &ndash; kendine g&ouml;re de haklı olarak- hangi &uuml;r&uuml;nden daha fazla kazanacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;rse ertesi yıl o &uuml;r&uuml;ne y&ouml;neliyor.&rdquo; TZOB&rsquo;a g&ouml;re &uuml;retici fiyatlarındaki artışta, kuru soğan ve patates arzının yetersizliği etkili. Ama konuyu biraz daha eşeleyince fiyat artışlarında birden fazla sebep olduğu ortaya &ccedil;ıkıyor. Tohum Sanayicileri ve &Uuml;reticileri Alt Birliği (TS&Uuml;AB) Y&ouml;netim Kurulu &Uuml;yesi &Ouml;kkeş Yıldırım, patatesi tohumdan pazarlama aşamasına kadar en iyi bilen ve yakından takip eden isimlerden biri. Bu yılın başından itibaren patates fiyatlarının y&uuml;ksek seyrettiğini hatırlatan Yıldırım, &Ccedil;ukurova başta olmak &uuml;zere belirli b&ouml;lgelerde aşırı soğuk ve don vakaları y&uuml;z&uuml;nden verimlerde kayıplar yaşandığını s&ouml;yl&uuml;yor. PATATES TOHUMU İTHAL &Ouml;te yandan girdi maliyetlerindeki artışa dikkat &ccedil;eken Yıldırım, patatesin dekar başına en fazla g&uuml;bre ve su kullanılan tarım &uuml;r&uuml;n&uuml; olduğunun altını &ccedil;iziyor. Mazot fiyatlarındaki artışa bağlı nakliye maliyetlerindeki y&uuml;ksek seyre dair ise şu bilgileri paylaşıyor: &ldquo;Ge&ccedil;en yıl 250-300 TL bandındaki patates kamyonlarının nakliye maliyeti şu aralar 1.000-1200 TL arasında değişiyor.&rdquo; Yıldırım, &ccedil;uval, ip gibi diğer girdilerde son 1 yıllık artışın y&uuml;zde 400 civarında olduğundan bahsederken, hasadı yapılan &uuml;r&uuml;nlerin iş&ccedil;ilik maliyetlerindeki artışı da es ge&ccedil;miyor. Ge&ccedil;en yıl 80-100 TL bandındaki yevmiyenin şimdilerde 300 TL&rsquo;ye yaklaştığı bilgisini veren Yıldırım, &ldquo;Girdilerdeki artışları hesap ettiğinizde &uuml;r&uuml;n fiyatı maliyetinin altında kalıyor. Bundan sonra t&uuml;ketici patatesi ucuza yiyemez. T&uuml;m girdiler ithal. Patatesin tohumu bile y&uuml;zde 90-95 oranında yabancı menşeili. Patates tohumunu ağırlıklı Hollanda&rsquo;dan ithal ediyoruz. &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde patates fiyatları ucuzlamayacak. Bu maliyetlerle bu fiyatları maalesef kanıksamak durumunda kalacağız&rdquo; diyor. Patatesteki fiyat artışına karşın talebin de g&uuml;&ccedil;l&uuml; olduğunu ifade eden Yıldırım&rsquo;a g&ouml;re, alım g&uuml;c&uuml; azalan vatandaş et ve daha pahalı sebzeler yerine kilogram fiyatı bug&uuml;nlerde 10-12 TL civarında seyreden patatesi tercih ediyor. Aslında patates ge&ccedil;en yıla g&ouml;re olduk&ccedil;a pahalı hale gelse de besleyici ve doyurucu &ouml;zelliği g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alındığında bir&ccedil;ok gıda &uuml;r&uuml;n&uuml;ne g&ouml;re h&acirc;l&acirc; g&ouml;rece ucuz kalmaya devam ediyor. Patates ve kuru soğan fiyatlarının yeniden tartışılmaya başlandığı şu g&uuml;nlerde gıda enflasyonuna karşı şu 3 soruya yanıt aranıp kafa yorulmalı diyor &Ouml;kkeş Yıldırım: &ldquo;&Uuml;retim planlamasını nasıl yapacağız? Tohumda dışa bağımlılığı nasıl bitireceğiz? Girdileri nasıl d&uuml;ş&uuml;receğiz?&rdquo; &Uuml;RETİCİ KURU SOĞANA K&Uuml;ST&Uuml; Gelelim kuru soğan fiyatlarındaki artışın sebeplerine&hellip; Tıpkı patateste olduğu gibi kuru soğan da ilkbahar aylarında olumsuz hava şartlarından nasibini almış. Konuştuğumuz &uuml;reticiler, iklim şartları elverişli olmadığı i&ccedil;in ekilişlerin sağlıklı şekilde yapılamadığını, yapılanların da ilkbahardaki aşırı yağışlar sonucu yabancı ota boğulduğunu ve mantar hastalığı yaşandığını ifade ediyor. Bazı &uuml;reticiler ise soğan tarlalarını &ccedil;imlendiği ve kuruduğu gerek&ccedil;esiyle bozmak zorunda kalmış. Ankara&rsquo;nın Sincan İl&ccedil;esinde yıllardır soğan &uuml;retimi ger&ccedil;ekleştiren &ccedil;ift&ccedil;i Şakir &Ccedil;oban&rsquo;a kuru soğan fiyatındaki artışın nedenlerini soruyoruz. Ge&ccedil;miş yıllara nazaran soğan tohumu ve zirai ila&ccedil; satışlarında yarı yarıya d&uuml;ş&uuml;ş olduğunu ifade eden &Ccedil;oban, &ldquo;Kuru soğan 2020-2021 d&ouml;nemlerinde para etmedi. Depolarda soğanları &ccedil;&uuml;r&uuml;yen ve zarar eden &uuml;reticilerin &ouml;nemli bir kısmı &ouml;zellikle bu b&ouml;lgede silajlık ve dane mısır &uuml;retimine y&ouml;neldi. Bir kısmı da ge&ccedil;en yıl para ettiği gerek&ccedil;esiyle yağlık ay&ccedil;i&ccedil;eği ekti. Dolayısıyla &uuml;retici kuru soğan ekmekten vazge&ccedil;ti. Adana&rsquo;da Nisan sonu Mayıs başı gibi ilk turfanda soğan hasadı başladığı i&ccedil;in kuru soğanda gelecek yıl bahara kadar fiyatlar y&uuml;ksek seyreder&rdquo; diyor. Fiyatlardaki artışın tek sebebi &uuml;retimden ka&ccedil;ış değil. &Uuml;retimde kalanların y&uuml;zleştiği y&uuml;ksek girdi maliyetleri de bir diğer etken. Son 1 yılda elektrik faturasının y&uuml;zde 150 arttığından yakınan &Ccedil;oban, g&uuml;bre fiyatlarını artık takip edemez duruma geldiklerini s&ouml;yl&uuml;yor. Şakir &Ccedil;oban, &ldquo;Artık gen&ccedil; &ccedil;ift&ccedil;i yok. Kimse bu işi yapmak istemiyor. Hasat zamanı iş&ccedil;i bulamıyoruz. Yalnızca Suriyeli iş&ccedil;iler var. Ge&ccedil;en yıl 90-100 TL olan yevmiyeler bu yıl en az 200 TL. &Uuml;retim planlaması olmadığı i&ccedil;in &ouml;n&uuml;m&uuml;z&uuml; g&ouml;remiyoruz. B&ouml;yle giderse ben de yavaş yavaş &uuml;retimi bırakmayı d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum&rdquo; diyor. PATATES VE SOĞANIN KISIR D&Ouml;NG&Uuml;S&Uuml; Bug&uuml;nk&uuml; fiyat tartışmalarını daha iyi idrak etmek adına gelin 4-5 yıl geriye d&ouml;n&uuml;p hafızalarımızı biraz tazeleyelim&hellip; 2017 yılından 2018&rsquo;in ilk yarısına kadar hem patates hem de kuru soğan fiyatları 1.5-2 TL seviyesindeydi ve &uuml;reticiler maliyetler karşısında zor bir yıl ge&ccedil;irdi. Ama marketlerde fiyatlar &ldquo;uygun&rdquo; g&ouml;z&uuml;kt&uuml;ğ&uuml; i&ccedil;in kimse zarar eden &uuml;reticinin feryadına pek kulak asmadı. 2018&rsquo;in ikinci yarısı hem depolarda hastalık sebebiyle &ccedil;&uuml;r&uuml;yen &uuml;r&uuml;nler hem de daha &ouml;nceki yıllarda bu &uuml;r&uuml;nden zarar ettiği gerek&ccedil;esiyle kuru soğan ve patates &uuml;retmekten vazge&ccedil;enlerin de etkisiyle azalan &uuml;retim, fiyatları yukarı tırmandırdı. 2019&rsquo;a girdiğimizde ise kuru soğan ve patates fiyatlarının 8-10 TL seviyelerine kadar y&uuml;kselişine şahit olduk. &Uuml;r&uuml;nlerini her yıl olduğu gibi depolarda muhafaza ederek t&uuml;m yıl boyunca t&uuml;keticinin patates ve soğan ihtiyacını sağlayan &uuml;retici ve t&uuml;ccarlar stok&ccedil;uluk ile su&ccedil;lanırken bir de &ldquo;ter&ouml;rist&rdquo; damgası yediler. Bunun &uuml;zerine patates ve kuru soğan ithalatı i&ccedil;in kapılar sonuna kadar a&ccedil;ıldı. Hatta Şubat 2019&rsquo;da kent merkezlerinde uzun kuyrukların oluştuğu tanzim satış noktalarında kilogramı 3 TL&rsquo;den zararına satışa &ccedil;ıkarıldı. 2019 ikinci yarısında her iki &uuml;r&uuml;n&uuml;n de fiyatları gevşedi ve yılsonuna doğru yeniden 1.5-2.5 TL aralığına &ccedil;ekildi. İHRACAT YASAKLANDI 2020&rsquo;nin başında ise ekonomi y&ouml;netimi, 2019 yılında yaşanan &lsquo;k&ouml;t&uuml; tecr&uuml;benin&rsquo; tekrar etmemesi adına &ccedil;areyi kuru soğan ve patates ihracatını yasaklamakta buldu. İ&ccedil;eride fiyatları baskılamak ve gıda enflasyonuna y&ouml;nelik olası bir s&uuml;rprizin &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;mek adına alınan bu karar, &uuml;retici ve ihracat&ccedil;ıyı vurdu. 2020 genelinde ise girdi fiyatlarındaki artışı konuşmamıza rağmen pandemi ve ihracat yasağının etkisiyle kuru soğan ve patates fiyatları 2-2.5 TL seviyelerinde kaldı. 2021 yılında da tablo pek değişmedi. Hatta &uuml;reticinin elinde kalan patates ve soğanlar Cumhurbaşkanı Erdoğan ın talimatıyla TMO tarafından alımı yapılarak valilikler tarafından b&uuml;y&uuml;kşehirlerde ihtiya&ccedil; sahibi vatandaşlara t&ouml;renler eşliğinde bedava dağıtıldı. İşte bu s&uuml;re&ccedil;te artan maliyetler ve d&uuml;ş&uuml;k &uuml;retici fiyatları bir kısım &uuml;reticiyi k&uuml;st&uuml;rd&uuml;. Ve şimdilerde yeniden y&uuml;kselen patates ve kuru soğan fiyatlarını konuşur olduk.

Zam şampiyonu patates ve kuru soğandan çıkarılacak dersler

Diğer Yazılar