Gıda fiyatları açısından bu kış sert geçecek

Bundan yaklaşık 4-5 ay &ouml;nce televizyon programlarımızda gıda fiyatlarının yazı zirvede ge&ccedil;ireceğinden bahsetmiştik. Mevsim itibariyle &ouml;zellikle yaş meyve ve sebze fiyatlarının en makul olması gereken bu d&ouml;nemde gıda enflasyonu hız kesmek bir yana rekor &uuml;st&uuml;ne rekor kırıyor. Bizimkisi kehanet değildi&hellip; Eldeki veriler ve sahadan aldığımız bilgiler ışığında durum tespiti yapmıştık. Şimdi sonbahar kapıda. G&ouml;zler yavaş yavaş gıda fiyatlarının bundan sonraki seyrine &ccedil;evrilmiş durumda. En sonda s&ouml;yleyeceğimizi en başta s&ouml;yleyelim. Bu kış havalar nasıl olur bilemiyoruz ama gıda fiyatları a&ccedil;ısından olduk&ccedil;a sert ge&ccedil;eceği aşik&acirc;r. G&ouml;r&uuml;nen k&ouml;y kılavuz istemez. T&Uuml;İK&rsquo;in tarımsal girdi enflasyonu ile tarımda &uuml;retici enflasyonu her ay rekor tazeliyor. Tarımsal girdi fiyat endeksi (Tarım-GFE) yıllık bazda y&uuml;zde 135 seviyesine &ccedil;ıkarak endeks tarihinin zirvesini g&ouml;rd&uuml;. Alt kalemlere baktığımızda son 1 yılda g&uuml;bre fiyatlarındaki artış y&uuml;zde 234 d&uuml;zeyinde. Tarımda kullanılan enerji maliyeti y&uuml;zde 228 artmış g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Mazot fiyatı y&uuml;zde 242 zamlanırken, yem fiyatları son 1 yılda y&uuml;zde 146 y&uuml;kselmiş durumda. Girdilerdeki bu artışlar ister istemez Tarım &Uuml;r&uuml;nleri &Uuml;retici Fiyat Endeksi&rsquo;ni (Tarım-&Uuml;FE) de tetikliyor. Tarım-&Uuml;FE, yıllık y&uuml;zde 158 ile yeni bir rekora imza attı. B&ouml;yle bir ortamda gıda enflasyonu y&uuml;zde 95 te kalabilir mi? Ve &uuml;stelik bunlar T&Uuml;İK&rsquo;in rakamları&hellip; &Uuml;reticinin hissettiği maliyet artışı ile t&uuml;keticinin &ccedil;arşı, pazar ya da markette hissettiği enflasyon, resmi verilerden &ccedil;ok daha y&uuml;ksek. İşte b&ouml;yle bir s&uuml;re&ccedil;ten ge&ccedil;erken gıda fiyatları a&ccedil;ısından bu kışın sert ge&ccedil;eceğine y&ouml;nelik bazı gelişmeleri ve &ouml;ng&ouml;r&uuml;leri de paylaşalım. FİYAT ARTIŞLARI S&Uuml;RECEK Yaş meyve ve sebze maliyetlerinde ve dolayısıyla fiyatlarındaki artışa paralel olarak işlenmiş gıda &uuml;r&uuml;nlerinde de fiyat artışları yaşanıyor ve yaşanmaya devam edecek. &Ouml;rneğin &ouml;nceki hafta hasadına başlanan sal&ccedil;alık domateste ge&ccedil;en yıl 700-800 TL bandındaki tarla fiyatları bu sezon &ouml;nce ton başına bin 600 TL oldu ardından 2 bin 800 TL&rsquo;ye kadar y&uuml;kseldi. Buna paralel olarak aynı hafta sal&ccedil;a firmaları &uuml;r&uuml;nlerine y&uuml;zde 45 oranında zam yaptı. Bu zammın bir kısmını Ağustos ayı enflasyon rakamlarında bir kısmını da sonraki ayda g&ouml;receğiz. Sebze ve meyve fiyatlarındaki artışa paralel olarak konserve ve dondurulmuş gıda gibi &uuml;r&uuml;nlerde fiyat artışları da ka&ccedil;ınılmaz g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Fiyatının yılsonuna kadar yeniden artması beklenen bir diğer &uuml;r&uuml;n ise şeker. Hatırlarsanız bu yıl şeker pancarı avans fiyatını ton başına &ouml;nce 800 TL olarak a&ccedil;ıklayan T&uuml;rkşeker, ardından avans fiyatı bin TL&rsquo;ye &ccedil;ıkarmıştı. Ekim ayına kadar s&ouml;z konusu avans fiyatın bin 350 TL&rsquo;ye &ccedil;ıkarılması g&uuml;ndemde. Prim miktarının da 100 TL&rsquo;den 150 TL&rsquo;ye revize edilmesi bekleniyor. Bu gelişmeler ışığında şeker fiyatının da yılsonuna kadar y&uuml;zde 20 civarında artması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Bu da aslında şekerli &uuml;r&uuml;n ve mamullerde de fiyat artışı anlamı taşıyor. Meyve suyu fiyatlarında da benzer bir hareketlilik g&ouml;r&uuml;lebilir. Mevcut konjonkt&uuml;rde un ve makarna fiyatları da y&uuml;ksek seyretmeye devam edecek gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Kasım-Aralık 2021&rsquo;de yaşanan sert y&uuml;kselişler nedeniyle yıl sonunda enflasyonu aşağı &ccedil;ekecek belirgin bir baz etkisi bulunsa da alım g&uuml;c&uuml; azalan t&uuml;ketici bu d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; pek hissetmeyecek. TARIM KREDİ MARKETLERİ YENİDEN G&Uuml;NDEMDE Fiyat artışlarının hız kesmediği bu s&uuml;re&ccedil;te Tarım Kredi Marketleri enflasyonla m&uuml;cadele aracı olarak yeniden g&uuml;ndem oldu. Yeniden diyoruz &ccedil;&uuml;nk&uuml; Ekim 2021&rsquo;de &ldquo;Tarım Kredi Marketleri gıda enflasyonunu frenler mi?&rdquo; başlıklı bir yazı daha kaleme almıştık. O d&ouml;nemde 486 şubesi olan Tarım Kredi Marketleri enflasyonla m&uuml;cadelede tekrar vitrine s&uuml;r&uuml;lm&uuml;şt&uuml;. O g&uuml;nden bug&uuml;ne bin 300 şubeye ulaşan Tarım Kredi Marketlerinde 15 Ağustos itibariyle 30&rsquo;un &uuml;zerinde temel t&uuml;ketim &uuml;r&uuml;n&uuml;nde indirimli fiyat uygulamasına ge&ccedil;ildiği duyuruldu. Ayrıca bin tane de bayilik sistemi verilerek T&uuml;rkiye genelinde mağaza sayısının artırılması planlanıyor. Daha &ouml;nce birka&ccedil; kez denenen ancak kalıcı bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m elde edilemeyen bu hamleden bu sefer nasıl bir sonu&ccedil; alınması bekleniyor? T&uuml;rkiye&rsquo;de 10 ve &uuml;zerinde şubeye sahip marketler &ldquo;zincir market&rdquo; olarak tanımlanıyor. Temmuz sonu itibariyle T&uuml;rkiye&rsquo;de bu tanıma uyan 157 firma var. Ve zincir market stat&uuml;s&uuml;ndeki bu firmaların toplam şube sayısı 46 bin 139. Bu zincir marketler arasında en fazla şubeye sahip ilk 3 firma ise discount market olarak da tabir edilen A101, BİM ve Şok. A101&rsquo;in 11 bin 901 şubesi bulunuyor. 10 bin 86 şubeye sahip olan BİM, aynı zamanda iştiraki olan FİLE markası ile de 185 şubeye sahip. Şok ise 9 bin 865 şube ile listenin &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; sırasında yer alıyor. Dolayısıyla sadece bu &uuml;&ccedil; discount market tabir edilen ve her sokak başında yer alan zincir mağazaların toplam şube sayısı 32 bin 37 adet. Dolayısıyla organize perakende dinamiklerine bakıldığında Tarım Kredi Marketlerinden gıda fiyatlarında kalıcı bir d&uuml;ş&uuml;ş ve istikrar sağlayacak fonksiyon beklemek ne kadar ger&ccedil;ek&ccedil;i? Kaldı ki mesele şube sayısını artırarak ya da etiket fiyatlarını bir gecede indirerek &ccedil;&ouml;z&uuml;lecek kadar basit değil. Gıda perakendeciliğinde satılan işlenmiş ya da işlenmemiş t&uuml;m &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retim ve tedarik şartları &uuml;&ccedil; aşağı beş yukarı aynı... Tarım Kredi marketleri gıda &uuml;r&uuml;nlerini farklı yollardan ya da yerlerden tedarik etmiyor. &Uuml;r&uuml;nler yine tarlada, bah&ccedil;ede ya da &ccedil;iftliklerde &uuml;retiliyor, yine mandıralarda işleniyor ve yine fabrikalarda katma değerli hale getiriliyor. Tedarik zinciri &uuml;&ccedil; aşağı beş yukarı aynı şekilde işliyor. Dolayısıyla bu işletmelerin tamamı neredeyse aynı &uuml;retim ve işletme maliyetlerine katlanıyor. O y&uuml;zden market sayısı ne kadar artarsa artsın orada satılan &uuml;r&uuml;nlerin maliyetleri d&uuml;şm&uuml;yor. Bu arada ufak bir not&hellip; M&uuml;stahsilden 25 TL maliyetle pirin&ccedil; alan Tarım Kredi bu &uuml;r&uuml;nleri raflarında 18-20 TL&rsquo;ye zararına satıyorsa bu işin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir olmadığı da ortada. Daha a&ccedil;ık ifadeyle girdi maliyetlerindeki artışı kontrol altına almadan raflardaki etiketlerde indirime gitmek enflasyonla m&uuml;cadelede kalıcı bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m değil. Bu daha &ccedil;ok palyatif bir hamle, suni bir adım. Hep s&ouml;ylediğimiz şeyi bir kez daha hatırlatmakta fayda var. &Uuml;retim planlamasının olmadığı, maliyetlerin kontrol altına alınamadığı, sağlıklı bir serbest piyasa ortamının yaratılmadığı ortamda tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde fiyat istikrarı yakalanamaz. T&uuml;keticinin sağlıklı, kaliteli ve makul fiyatta gıdaya erişimini sağlamanın yolu &uuml;reticiyi korumak ve &uuml;retimi s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir şekilde desteklemekten ge&ccedil;iyor. &ldquo;Bu kış domates 50 TL olacak&rdquo; Sonbahar yaklaşırken artık yavaş yavaş seralarda yeni sezon &uuml;retim i&ccedil;in hareketlilik başladı. Topraksız tarım yapılan 11 bin dekar alanda dikimler neredeyse tamamlandı. Yoğunluklu olarak domates &uuml;retiminin yapıldığı seralarda da maliyetler ciddi oranda arttı. Sera Yatırımcıları ve &Uuml;reticileri Birliği (Sera-Bir) Başkanı M&uuml;sl&uuml;m Yanmaz, ge&ccedil;en sezon maliyetlerin 3 kat arttığı bir ortamda &uuml;retici satış fiyatlarının iki kat arttığını s&ouml;yledi. Yanmaz, &ldquo;&Uuml;reticimizin seralarını ısıtmak i&ccedil;in kullandığı k&ouml;m&uuml;r&uuml;n fiyatı son 1 yılda 4-5 kat arttı. Y&uuml;zde 238 artan bir enerji maliyeti ve y&uuml;zde 250 y&uuml;kselen bir g&uuml;bre maliyetiyle bizim bu yıl 50 TL&rsquo;nin altında domates satmamamız gerekiyor. Avrupa&rsquo;daki seralar y&uuml;ksek enerji maliyeti ve doğalgaz kesintileri nedeniyle &uuml;retim yapamayacak duruma geldi. Bizden kilosu 2 eurodan t&uuml;m &uuml;r&uuml;nleri almak istiyorlar. Kış ayları geldiğinde domates fiyatları y&uuml;z&uuml;nden herkes ayağa kalkacak. Domates fiyatı 50 TL olacak&rdquo; dedi. Yanmaz, olası bir ihracat kısıtlamasından korktuklarını belirterek, &ldquo;&Uuml;r&uuml;nlerin y&uuml;zde 85-90&rsquo;ını Avrupa ve Rusya&rsquo;ya ihra&ccedil; ediyoruz. İhracat kapatılırsa dekara 60-100 bin dolar yatırım yapan seracılar zarar eder&rdquo; dedi. Balın &uuml;retim maliyeti ikiye katlandı T&uuml;rkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği Başkanı Ziya Şahin, ge&ccedil;en yıl 1 kilogram &ccedil;i&ccedil;ek balının &uuml;retici maliyeti 25-26 TL bandındayken bunu 30 TL&rsquo;den toptan olarak satabildiklerini s&ouml;yl&uuml;yor. Ama market raflarına bakıldığında aynı balın fiyatının 80-90 TL&rsquo;den satıldığına işaret eden Şahin, aradaki 3 kat farkın da sorgulanması gerektiğine dikkat &ccedil;ekiyor. Bu sezona gelirsek, y&uuml;ksek girdi maliyetlerinden arıcılar da nasibini almış g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Son 1 yılda mazotun 3-4 kat arttığı bir ortamda arıcıların 1 kilogram bal maliyetinin 58-60 TL bandına &ccedil;ıktığını ifade eden Ziya Şahin, &ldquo;Kimse 60 TL&rsquo;ye mal ettiğimiz balı bizden 50 TL&rsquo;ye vermemizi beklenmesin. O y&uuml;zden bu yıl &uuml;reticinin 1 kilogram bal i&ccedil;in toptan satış fiyatı en az 75-80 TL aralığında olacaktır&rdquo; diyor. &Uuml;reticiden 75-80 TL&rsquo;ye &ccedil;ıkan &uuml;r&uuml;n&uuml;n raflardaki fiyatını artık siz hesap edin. 2022 yılı destekleri h&acirc;l&acirc; a&ccedil;ıklanmadı Tarımsal destekler aslında &uuml;retim planlamasında kullanılan en &ouml;nemli enstr&uuml;manlardan birisidir. Avrupa Birliği tarımsal destekleme b&uuml;t&ccedil;esini 7 yıllık plan d&acirc;hilinde a&ccedil;ıklıyor. &Ouml;rneğin 2020&rsquo;de a&ccedil;ıklanan desteklerle Avrupalı &ccedil;ift&ccedil;iler 2021-2027 d&ouml;neminde hangi &uuml;r&uuml;ne ne kadar destek verildiğini biliyor ve &uuml;retim kararını ona g&ouml;re belirliyor. Bu da aslında Avrupa&rsquo;nın gelecek 7 yılın tarımsal &uuml;retim planlamasında &ouml;nemli bir rol oynuyor. Bizde ise desteklemeler yıllık bazda a&ccedil;ıklanıyor. Genelde yılın sonuna doğru t&uuml;m ekim ve dikim bittikten, hatta &uuml;r&uuml;n hasat edilip satıldıktan sonra a&ccedil;ıklanıyor. Destek &ouml;demeleri de bu enflasyonist ortamda bazen 1 yılı aşan gecikmelerle &ouml;deniyor. Dolayısıyla &uuml;retimde planlama yapmak a&ccedil;ısından desteklemelerin y&ouml;nlendirici manada pek olumlu bir etkisi olmuyor. Bu da bizim &uuml;retimde plansız ve dengesiz bir s&uuml;rece s&uuml;r&uuml;kl&uuml;yor. Ardından da &uuml;reticinin ve t&uuml;keticinin mağdur olduğu fiyat hareketleri ile baş başa kalıyoruz. Bu yılki destek &ouml;demelerine ilişkin gelişmeleri merak edenler i&ccedil;in hemen s&ouml;yleyelim. 2022 yılına ilişkin desteklemeler Eyl&uuml;l ayına girmemize rağmen h&acirc;l&acirc; a&ccedil;ıklamadı. Desteklerin sadeleştirilerek Ekim&rsquo;de a&ccedil;ıklanması bekleniyor.

Gıda fiyatları açısından bu kış sert geçecek

Diğer Yazılar