Besicilerden kırmızı et piyasasının geleceğine yönelik uyarılar

T&uuml;rkiye de hayvancılık sekt&ouml;r&uuml; olduk&ccedil;a zor, bir o kadar da ilgin&ccedil; bir s&uuml;re&ccedil;ten ge&ccedil;iyor. Zor, &ccedil;&uuml;nk&uuml; girdi maliyetlerinin hızla arttığı bir s&uuml;re&ccedil;te &uuml;retici fiyatları farklı yollardan baskılanıyor. İlgin&ccedil;, &ccedil;&uuml;nk&uuml; gıda enflasyonunu frenlemek adına bu s&uuml;re&ccedil;te karar alıcı noktadaki kamu otoritelerinin hamleleri gıda enflasyonunu durdurmak bir yana &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde daha da hızlandıracak gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. İşte b&ouml;yle bir ortamda Ulusal Kırmızı Et Konseyi (UKON) Y&ouml;netim Kurulu Başkanı Ahmet Hacıince, Kırmızı Et &Uuml;retimi A&ccedil;ısından 2022 Yılı Değerlendirme notu yayınladı. T&uuml;rkiye nin kırmızı et &uuml;retimi i&ccedil;erisinde y&uuml;zde 10 gibi k&uuml;&ccedil;&uuml;k bir orana sahip olan k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvan eti &uuml;retiminde sığır eti &uuml;retiminde olduğu gibi b&uuml;y&uuml;k bir memnuniyetsizlik yaşandığına dikkat &ccedil;eken Hacıince, K&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş eti fiyatları 2022 yılı i&ccedil;erisinde o kadar gerilemiştir ki yakın ge&ccedil;mişte hi&ccedil; olmadığı &uuml;zere, zaten d&uuml;ş&uuml;k olan sığır eti fiyatlarının bile gerisinde kalmıştır. K&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş eti fiyatlarının d&uuml;ş&uuml;k seyretmesinde etkin olan başlıca nedenleri; &ccedil;eşitli nedenlere bağlı talep daralması, sığır eti fiyatlarının d&uuml;ş&uuml;k seyretmesi, canlı kuzu ve kuzu eti ihracatının durdurulması ile mera kapasitelerimizin artan koyun pop&uuml;lasyonunu karşılamamasına bağlı ağıl besisine d&ouml;n&uuml;lmesi şeklinde sıralayabiliriz diyor. Bakanlığın hayvancılık politikaları i&ccedil;erisinde yer alan; k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvan mevcudunu ve dolayısıyla k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş eti t&uuml;ketimini arttırma politikasının, maliyetin &ccedil;ok altında piyasa fiyatı oluşumu nedeniyle sekteye uğradığına dikkat &ccedil;eken Hacıince, bug&uuml;nk&uuml; şartlarda en az 5.000-6.000 TL seviyesinde olması gereken damızlık dişi koyun fiyatlarının 1.500-2.000 TL seviyelerine indiğini s&ouml;yl&uuml;yor. S&ouml;z konusu tablo, belirlenmiş olan hayvancılık politikalarından uzaklaşılmakta olduğunun bir g&ouml;stergesi olarak yorumlanıyor. 2022 yılına karkas sığır eti y&ouml;n&uuml;nden bakıldığında ise son d&ouml;rt yılda olduğu gibi maliyet ve piyasa fiyatı arasındaki dengenin besici aleyhine daha da bozulduğunu kaydeden Hacıince, piyasalarda karkas fiyatlarının yıl boyunca maliyetlerin altında seyrettiğini ifade ediyor. Hacıince, T&uuml;m istatistikler kesilen b&uuml;y&uuml;kbaş hayvanların i&ccedil;inde dişi hayvan kesiminin oranının y&uuml;kseldiğini g&ouml;stermektedir. Bu durumun &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllarda besi sığırcılığını da etkilemesi muhtemeldir. Dişi hayvan kesim fiyatının dana hayvan kesiminden daha ucuz olması ve dana karkas maliyetlerinin y&uuml;ksek olması, dana kesim fiyatları dişi hayvan kesimlerinin etkisiyle maliyetin altında kalmaktadır. Kırmızı ete olan talepteki daralma dana karkas kesimlerini azalttığı gibi &uuml;reticiler maliyetin altında oluşan fiyattan dolayı hayvanlarını kesime g&ouml;ndermemektedir. Dana karkas kesiminin az olması, artan dişi hayvan kesimlerinden dolayı piyasada kırmızı et fiyatları baskılamıştır diyerek s&uuml;recin &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde ne t&uuml;r riskler yaratacağına vurgu yapıyor. Piyasa verilerini değerlendiren UKON, yapılan &ccedil;alışma sonucu besicilerin zarar ettiğini şu tespitle ortaya kokuyor: Piyasa verilerini değerlendirdiğimizde; besicilerimizin &uuml;rettikleri karkas eti maliyetinin y&uuml;zde 12 altında, daha d&uuml;ş&uuml;k fiyatla satarak zarar ettiklerini g&ouml;rmekteyiz. Yem, besi materyali canlı hayvan, iş&ccedil;ilik, akaryakıt, elektrik ve iş&ccedil;ilik gibi girdilerin hepsinde yaşanan aşırı fiyat artışları &uuml;retim maliyetlerini arttırıyor. Bunu artık sekt&ouml;r dışındakiler dahi biliyor. T&uuml;keticinin alım g&uuml;c&uuml;ndeki nispi azalma, piknik alanlarının kapatılması ve balık sezonunun bereketli olması gibi nedenlerle ortaya &ccedil;ıkan talep daralması da karkas et satış fiyatlarının yıl boyunca d&uuml;ş&uuml;k seyretmesinde etkili. T&uuml;m bu fakt&ouml;rlere dikkat &ccedil;eken Ahmet Hacıince, 2022 yılı sığır karkas maliyeti artışında, sadece kesif yem fiyatlarındaki artış değil, besi materyali fiyatlarındaki artışlar da &ouml;nemli rol oynamıştır. Besilik sığır ithalatı konusunda konulan kısıt nedeniyle i&ccedil; piyasada yerli besi materyali fiyatları aşırı y&uuml;kselmiştir. Eyl&uuml;l ayında sınırlı ithalatın a&ccedil;ılması fiyatların kontrol altına alınması noktasında yeterince etkili olamamıştır. &Ouml;zellikle Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle d&uuml;nya piyasalarında yem hammaddelerindeki artış ve d&ouml;viz kurunun y&uuml;ksekliği yem fiyatlarında aşırı artışa neden olmuştur. Yem sanayicileri tarafından ayda bir yapılan fiyat g&uuml;ncellemeleri artık g&uuml;nl&uuml;k hale gelmiştir. Yıl i&ccedil;erisinde zaman zaman yaşanan d&ouml;viz kurlarındaki d&uuml;ş&uuml;şlere rağmen bu durumun yem fiyatlarında tekrar indirim olarak yansıtılmamış olması da dikkat &ccedil;eken hususlardan biri olmuştur diyor. Besi işletmelerinde &ouml;nceden maliyetler i&ccedil;erisinde d&uuml;ş&uuml;k bir orana sahip olan enerji ve iş&ccedil;ilik gibi giderlerin, yaşanan akaryakıt, elektrik fiyatları ve asgari &uuml;cret artışları ile artık k&uuml;&ccedil;&uuml;msenmeyecek bir oranda artarak &uuml;retim maliyeti i&ccedil;erisinde &ouml;nemli bir yer teşkil ettiğine dikkat &ccedil;eken Hacıince, iş&ccedil;ilik maliyetlerinin artışının yanında iş&ccedil;i temininde de &ccedil;ok ciddi boyutta sorun yaşanmaya başlandığını belirtiyor. Hayvancılığın dışındaki sekt&ouml;rlerin de g&ouml;&ccedil;men iş&ccedil;ilere ihtiyacının artması sonucu hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;nde &ccedil;alışan iş&ccedil;ilerin diğer sekt&ouml;rleri tercih ettiğini, dolayısıyla hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;nde iş&ccedil;i a&ccedil;ığına sebep olduğunu dile getiren Hacıince, sekt&ouml;rdeki sorunlarla m&uuml;cadelenin bir b&uuml;t&uuml;n olarak ele alınması gerektiğini savunuyor. Hacıince, i&ccedil;erideki dengeler kadar ithalat politikasında da dengelerin bozulduğunu kaydederek, İthal besilik materyal tedarikinde ortaya &ccedil;ıkan maliyet artışları işletmelerin kapasite kullanımını d&uuml;ş&uuml;rm&uuml;ş ve gelecek yıllar i&ccedil;in ciddi bir risk doğurmuştur diyor. Sorunların &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; i&ccedil;in 10 &ouml;neri Ahmet Hacıince, mevcut sorunların giderilmesi y&ouml;n&uuml;nde UKON tarafından ortaya konan 10 &ouml;neriyi ise ş&ouml;yle sıralıyor: 1. B&uuml;y&uuml;kbaş ve k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvan yetiştiriciliği ve besiciliği yapan işletmelere zararlarını karşılayacak nispette geriye d&ouml;n&uuml;k teşvik uygulaması yapılması. 2. Besicilikte karkas başına verilen desteğin ve buzağı desteğinin arttırılması. 3. Besi işletmelerinde kullanılan elektrik fiyatının indirimli tarife &uuml;zerinden belirlenmesi. 4. Piyasada karkas et fiyatlarının maliyetin altına indiği ve bu durumun s&uuml;reklilik arz ettiği d&ouml;nemlerde Et ve S&uuml;t Kurumu tarafından m&uuml;dahale alımlarının yapılması. 5. Canlı sığır ve kuzu ile sığır ve koyun eti ihracatında kısıt ve kota uygulamalarının kaldırılması. 6. Besilik sığır ithalatının bir planlama d&acirc;hilinde yapılması ve bunun da &ouml;nceden duyurulması. 7. Besi işletmelerine yem ham maddelerinin s&uuml;bvansiyonlu olarak verilmesi ve sadece arpa değil mısırın da bu uygulamaya dahil edilmesi. 8. G&ouml;&ccedil;men stat&uuml;s&uuml;nde bulunan iş&ccedil;ilerin hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;nde &ccedil;alıştırılmasının imtiyazlı hale getirilmesi suretiyle istihdamın kolaylaştırılması. 9. Mera kullanım kapasitelerinin verimli kullanılması ve meralarımızın iyileştirilmesi ile entansif yetiştiriciliğe d&ouml;nmeye başlayan koyunculuğumuzun tekrar meraya dayalı beslenmeye y&ouml;nlendirilmesi. 10. Karkas sınıflandırması uygulamasına ge&ccedil;ilmesi y&ouml;n&uuml;nde somut &ccedil;alışmaların ortaya konularak bir an &ouml;nce uygulamaya ge&ccedil;ilmesi suretiyle kırmızı et &uuml;retiminde kalitenin y&uuml;kseltilmesi ve değerinden satışının sağlanması. &Ouml;zetle, sorunlar b&uuml;y&uuml;k ve olduk&ccedil;a fazla ama &ccedil;&ouml;z&uuml;ms&uuml;z değil. Bakalım kamu otoriteleri hayvancılıkta yaşanan sıkıntıları &ccedil;&ouml;zme noktasında irade ortaya koyacak mı yoksa mevcut işleyişi s&uuml;rd&uuml;rmeyi mi tercih edecek? İzleyip, hep birlikte g&ouml;receğiz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Besicilerden kırmızı et piyasasının geleceğine yönelik uyarılar

Diğer Yazılar