Messi, Ronaldo, Socrates ve Sokrates

Socrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira ya da kısaca Socrates, t&uuml;m zamanların en iyi futbolcularını d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;zde, aklınıza gelecek ilk isimlerden olmayabilir. Fakat bizim jenerasyonun &ccedil;ocukluk g&uuml;nlerinden hayal meyal kalan, futbolun daha az ticari, daha romantik ve organik d&ouml;nemine ait &ouml;nemli bir isimdi. 1982 de D&uuml;nya Kupası nı kazanamayan ama gelmiş ge&ccedil;miş en g&uuml;zel, en estetik futbolunu oynayan Brezilya takımının kaptanıydı. Socrates ve ekibi milyonların kalbini kazandı ama kupayı kaybettiler. Socrates bir futbolcudan &ccedil;ok daha fazlasıydı. Andrew Downie nin kitabı &ldquo;Doctor Socrates: Footballer, Philosopher and Legend&rdquo;ı okuduğunuzda bunu &ccedil;ok daha iyi anlıyorsunuz. Profesyonel futbol oynarken hem tıp gibi ağır ve &ouml;zveri gerektiren bir b&ouml;l&uuml;mde okudu ve doktor olarak &ccedil;alıştı, hem de futbolun en &ouml;nemli isimlerinden biri oldu. Socrates, saha dışında da &ouml;nemli bir entelekt&uuml;eldi. Ayrıca aktivist, parlak bir futbolcu olmasıyla da, belki de benzersizdi. Entelekt&uuml;elliği konusunda ilgin&ccedil; bir &ouml;rnek vermek gerekirse; kendisiyle r&ouml;portaj yapmak isteyen T&uuml;rk gazeteciden Dostoyevksi&rsquo;nin bir romanında yer alan kahramanın ismini doğru bilmesi karşılığında r&ouml;portajı ger&ccedil;ekleştirmesiydi. Socrates&rsquo;in eylemleri sadece bir futbol kul&uuml;b&uuml;n&uuml; değil, bir &uuml;lkeyi d&ouml;n&uuml;şt&uuml;rmeye yardımcı oldu. Diktat&ouml;rl&uuml;kten demokrasiye giden o &ouml;nemli yıllarda Brezilya ya yardım etti. Parayı &ouml;n planda tutup transfer yapmaktansa halkına yardım etmek i&ccedil;in evde kalma s&ouml;z&uuml; vererek &uuml;lkesini paranın &ouml;n&uuml;ne koydu. Socrates, takım oyunu ve topluma verdiği &ouml;nem anlamında bu konuda o d&ouml;nemki yıldızlardan farklıydı. Şu anki yıldızların &ccedil;oğuyla muhtemelen kıyas bile edilemez. Socrates&rsquo;in sosyal sorumluluk alanında yaptığı &ccedil;alışmalara &ouml;rnek vermek gerekirse; 1970 lerde ve 1980 lerde Brezilyalı futbolcular, adeta kariyerleri &ccedil;alıştıkları kul&uuml;pler tarafından kontrol edilen k&ouml;lelerdi. Socrates, takım arkadaşlarının neden ko&ccedil;ların ve y&ouml;neticilerin onlardan faydalanmasına izin verdiğini anlayamadı. Bununla birlikte Socrates, Corinthians Demokrasi projesini 1982 yılında başlattı. Hedefi, daha &ccedil;ok kul&uuml;p y&ouml;netiminde oyuncular i&ccedil;in s&ouml;z sahibi olmaktı. Socrates&rsquo;e g&ouml;re, Corinthians futbolunda ihtiya&ccedil; duyulan şey sadece Corinthians ta değil, hatta sadece futbolda bile, patron ve &ccedil;alışan arasındaki boşluğu kapatmaktır. Aynı zamanda efsanevi Corinthians takımında oynadığı futbolu, &uuml;lkesi Brezilya&rsquo;daki mevcut askeri diktat&ouml;rl&uuml;ğ&uuml; eleştirmekten de &ccedil;ekinmedi. Tabii yerleşik d&uuml;zenden faydalanan g&uuml;&ccedil; odaklarını karşısına aldı ama sadece Brezilya&rsquo;da değil t&uuml;m d&uuml;nyada sevgi ve saygı kazandığı i&ccedil;in onu indiremediler. Bu anlamda, kendisinden y&uuml;zyıllar &ouml;nce yaşamış ve ona isim babalığı yapmış olan filozof Sokrates&rsquo;ten daha şanslıydı. Sokrates&rsquo;e, gen&ccedil;liği, fikirleriyle k&ouml;t&uuml; etkilediğini kabul etmesi ve pişman olduğunu s&ouml;ylemesi durumunda Atina demokrasisinde verilen idam cezası uygulanmayacaktı fakat Sokrates savunduğu fikirler i&ccedil;in bedel &ouml;demeyi tercih etti. &Ouml;l&uuml;rken yanında olan Plato d&acirc;hil bir avu&ccedil; &ouml;ğrencisine, ağlayarak kendisini meşgul etmemelerini &ccedil;&uuml;nk&uuml; &ouml;l&uuml;m&uuml; incelediğini s&ouml;ylediği rivayet edilir. Futbolcu Socrates gibi Sokrates de, aşırı bireyselliğe karşıydı. Ona g&ouml;re ger&ccedil;ek d&uuml;ş&uuml;nme, diyalog s&uuml;recinde ortaya &ccedil;ıkan bir kamusal meseleydi ve kendisi akıl y&uuml;r&uuml;tmeyi toplu halde ger&ccedil;ekleştirmek i&ccedil;in Atina agorasını (pazar yeri) tercih ediyordu. Sokrates&rsquo;e g&ouml;re ger&ccedil;ek d&uuml;ş&uuml;nme tek başına değil, birden fazla muhatap arasında ger&ccedil;ekleşir. Bu da aslında &lsquo;diyalektikten&rsquo; farklı olarak &lsquo;diyalog&rsquo; gerektirir. &Ccedil;ok benzer g&ouml;r&uuml;nseler de aslında bu ikisi birbirinden &ccedil;ok farklıdır. Socrates, asla futbolun metalaşmasını istemedi, aşırı detaylı analizleri y&uuml;zeysel buldu ve entelekt&uuml;elleştirmedi. Futbolun &ouml;z&uuml;ne odaklanıp; konuşulması değil, izlenmesi gereken bir oyun olduğuna inanıyordu. Yatırım, golf ve bir&ccedil;ok alakasız gibi g&ouml;z&uuml;ken alandaki en &uuml;st d&uuml;zey kişi gibi neyi nasıl yaptığını a&ccedil;ıklayamıyordu ve sihirli form&uuml;ller olmadığını biliyordu. Tabii başarının tanımı konusunu biraz a&ccedil;mak gerekir. Sadece sonu&ccedil; &ouml;nemli diyorsanız; 1982&rsquo;deki Brezilya başarısız, İtalya ise başarılı. Fakat Cruyff d&acirc;hil bir&ccedil;ok futbol d&acirc;hisine soracak olursanız 1982 Brezilyası, futbol seyir zevkinin tepe noktasıdır. Yeteneklerine nazaran sonu&ccedil; anlamında en başarılı olan takım ise oynadığı &lsquo;&lsquo;anti-futbol&rsquo;&rsquo;a rağmen kupa kaldıran Yunanistan&rsquo;dı herhalde. Yatırımla ciddi olarak ilgilenen ama futbolu sevmeyenler a&ccedil;ısından da burada birka&ccedil; mesaj var. Yatırımcıların da hatırlaması gereken en &ouml;nemli temel kaidelerden biri, başarılı bir stratejinin tek y&ouml;nl&uuml; olmaması gerektiği. Beşiktaş&rsquo;ın efsanevi hocası Gordon Milne&rsquo;nin s&ouml;ylediği, &lsquo;&lsquo;Futbol, aslında nispeten basit bir oyundur&rsquo;&rsquo; s&ouml;z&uuml;, yatırım alanında da ge&ccedil;erli. Futbolda, yediği golden fazlasını atan takım kazanıyor. Yatırımda da kazandığınızdan azını kaybederseniz yol alıyorsunuz. Şampiyon takımların savunması da en az h&uuml;cum hattı kadar iyidir. Hatta ikisinden birinin se&ccedil;ilme mecburiyeti olsa, tercihin savunmadan yana kullanılmasının daha faydalı olabileceğine dair &ouml;rnekler, tersi duruma nazaran daha fazladır. Paul Tudor Jones gibi d&uuml;nyanın en başarılı traderlardan birinin, sanılanın aksine vurguladığı konu her zaman savunma yani risk kontrol&uuml; olması boşuna değil. Otto Rehhagel d&ouml;neminde Yunan futbol milli takımın rakiplerine nazaran h&uuml;cum g&uuml;c&uuml; son derece kısıtlı olmasına ve &lsquo;&lsquo;anti futbol&rsquo;&rsquo; yani &ccedil;irkin futbol oynuyor eleştirilerine rağmen &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k oranda savunmasının g&uuml;c&uuml; sayesinde tarihinde bir ilki başararak 2004 Avrupa şampiyonu oldu. Rehhagel d&ouml;neminde Yunan milli futbol takımının bu savunma ağırlıklı futboluyla altın d&ouml;nemi yaşaması da tesad&uuml;f değil. Asıl olan takımların da yatırımcıların da kendi yapılarına uygun stratejiler geliştirmeleri ve uygulamaları. Brezilya nın 1982 deki trajik D&uuml;nya Kupası, belki de futbolun gelmiş ge&ccedil;miş en dramatik anlarından biridir. Brezilya nın daha &ouml;nceki bir ma&ccedil;ta Arjantin i mağlup ettikten sonra yarı finale &ccedil;ıkabilmesi i&ccedil;in İtalya ile beraberliğe ihtiyacı vardı. Paolo Rossi, İtalya yı iki kez &ouml;ne ge&ccedil;irdi, Brezilya iki kere skoru eşitledi. İlgin&ccedil; ve olağan&uuml;st&uuml; olan, Brezilya hi&ccedil;bir zaman beraberlik i&ccedil;in oynamadı. Yenmeleri gerekmiyordu ama yine de kazanmak i&ccedil;in oynadı. Sonu&ccedil; ise, yıkım ve hayal kırıklığı oldu. Socrates, o g&uuml;n i&ccedil;in, &ldquo;Soyunma odasında b&uuml;y&uuml;k bir ıstırap vardı. Bazıları kontrols&uuml;z bir şekilde ağlarken, diğerleri sessizce acı &ccedil;ekti. Yaşananlar karşısında yıkılmış ve g&uuml;&ccedil;s&uuml;z hissettim.&rdquo; diyordu. Socrates&rsquo;in kariyeri de m&uuml;thiş futboluna rağmen kupasız, yani &ldquo;başarısız&rdquo; iki D&uuml;nya Kupası (1982 ve 1986) ile 1989 da sona erdi. 57 yaşında vefat eden Socrates, kardeşi Sostenes e g&ouml;re hi&ccedil; bulamadığı bir şeyi arıyordu. Futbolcu Socrates i&ccedil;in futbolun nasıl bir sosyal boyutu olması gerekiyorsa ve g&uuml;n&uuml;m&uuml;z yıldızların ters kutbunda yer alıyorsa, filozof adaşı i&ccedil;in de akıl y&uuml;r&uuml;tme sosyal bir işti. Bug&uuml;n egemen olan d&uuml;ş&uuml;nce ise Kartezyen, yani bunun tam tersidir. Soruyu soran zihnin, aynı zamanda yanıtı veren zihinle aynı olması beklenir. Fakat diyaloğa değil, bir monoloğa benzeyen bu d&uuml;ş&uuml;nce aslında &ouml;rt&uuml;k bir şizofreni hali değil midir? Bu, modern &ccedil;ağın şizoid ruh halini a&ccedil;ıklamada faydalı olabilir mi? Bu anlayış sanki insan ve doğa ayrıymış, ikisi de &ldquo;maddi başarıya&rdquo; giden metalaşmış algısının da temelini mi oluşturuyor? Unutmayalım ki şizofreninin de nispeten yeni (Sanayi Devrimi nden beri g&ouml;r&uuml;len) bir akıl hastalığı olduğu s&ouml;ylenmektedir. Neo liberal şizoid &ccedil;ılgınlığının, doğa ve toplum &uuml;st&uuml;nde yarattığı hasarların onarımı başlıyor gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;rken ve trendler yine diyalektik olarak bireyselden toplumsala doğru evrilirken Doktor Socrates, meşhur bandanasına acaba diyalektik değil, diyalog gerekiyor yazar mıydı? Fazla uzun olmasa belki de bandanasına, &lsquo;&lsquo;Doğa ve insanın yok olduğu yerde kupalar kaldırmanın herhangi bir anlamı var mı?&rsquo;&rsquo; yazardı.