Türkiye-İngiltere anlaşmasının tarım ve gıda ticaretine yansıması

Eyl&uuml;l 2019 tarihinde &ldquo;Tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; Brexit&rsquo;ten nasıl etkilenir&rdquo; başlıklı bir yazı kaleme almıştık. İktisadi Kalkınma Vakfı&rsquo;nın (İKV), &ldquo;T&uuml;rkiye ve AB&rsquo;de Tarım Sekt&ouml;r&uuml;ndeki G&uuml;ncel Gelişmeler&rdquo; başlıklı &ccedil;alışmasında &ouml;ne &ccedil;ıkan &ouml;nemli notları sizlerle paylaşmıştık. T&uuml;rkiye- Birleşik Krallık Serbest Ticaret Anlaşmasının hemen ardından İKV Uzman Yardımcısı Selvi Eren, iki &uuml;lke arasındaki ticari ilişkilerin bug&uuml;n&uuml;n&uuml; doğru okumaya yardımcı olacak ve geleceğine ışık tutacak &ouml;nemli bir bilgi notu hazırlamış. &ldquo;T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık Serbest Ticaret Anlaşması&rsquo;nda tarım ve gıda ticaretine ilişkin kararlar&rdquo; başlıklı &ccedil;alışmada &ouml;ne &ccedil;ıkan noktaları biz de sıcağı sıcağına sizlerle paylaşalım istedik. &Ouml;nce bilgi notundaki şu paragrafın altını &ccedil;izelim: &ldquo;Birleşik Krallık, AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nden &ccedil;ıktığı i&ccedil;in menşe kuralları &ccedil;er&ccedil;evesinde devam edecek olan ticari ilişkiler, 1246 sayfalık anlaşmanın 415-482 sayfaları arasında a&ccedil;ıklanmaktadır. T&uuml;rkiye de aynı şekilde Birleşik Krallık ile yeni ticaret ilişkilerini menşe kuralları &ccedil;er&ccedil;evesinde y&uuml;r&uuml;teceği i&ccedil;in s&ouml;z konusu maddeler, T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sı i&ccedil;in &ouml;nem taşımaktadır. Ancak Anlaşma &ccedil;er&ccedil;evesinde t&uuml;m detaylar hen&uuml;z kararlaştırılmadığı i&ccedil;in menşe kurallarına ilişkin bir protokol kabul edileceği ve ileriki d&ouml;nemde yayımlanacağı belirtilmiştir. Bu protokol de T&uuml;rkiye i&ccedil;in &ouml;nem taşıyacaktır, yakından takip edilmelidir.&rdquo; Peki 29 Aralık 2020 tarihli T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık Serbest Ticaret Anlaşması&rsquo;na ilişkin detaylar bize ne anlatıyor? Bildiğiniz &uuml;zere, 1963 yılında imzalanan Ankara Anlaşması&rsquo;nın oluşturduğu hukuki altyapı &ccedil;er&ccedil;evesinde oluşturulan ortaklık ilişkisi kapsamında 1996 yılının Ocak ayından bu yana T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kte. Bilgi notuna g&ouml;re, Ankara Anlaşması ile oluşturulan Ortaklık Konseyi&rsquo;nin 1/95 sayılı kararı ile oluşturulan T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği ile taraflar arasındaki sanayi &uuml;r&uuml;nleri ile işlenmiş̧ tarım &uuml;r&uuml;nleri ticareti g&uuml;mr&uuml;k vergileri başta olmak &uuml;zere herhangi bir ticari kısıtlama olmaksızın ger&ccedil;ekleşiyor. Ancak işlenmiş tarım &uuml;r&uuml;nlerinin sadece sanayi boyutu G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;ne tabii olmakta, tarım payına ilişkin olarak vergiler s&ouml;z konusu. 31 Ocak 2020 tarihinde AB&rsquo;den ayrılan Birleşik Krallık&rsquo;a tanınan 11 aylık ge&ccedil;iş s&uuml;reci bug&uuml;n (31 Aralık 2020) doluyor. Ge&ccedil;iş s&uuml;reci boyunca Birleşik Krallık, Birlik &uuml;yesi gibi hareket edilmiş fakat Birleşik Krallık AB kurumlarından ayrılmış ve toplantılara dahil olmamış durumda. Ge&ccedil;iş s&uuml;reci boyunca ikili ilişkilerin i&ccedil;eriği konusunda anlaşmaya &ccedil;alışan tarafların imzalayacağı anlaşma, T&uuml;rkiye i&ccedil;in bağlayıcı konumda. Nitekim T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nin yasal &ccedil;er&ccedil;evesi gereği T&uuml;rkiye, Birleşik Krallık ile AB arasında bir STA imzalamadan Birleşik Krallık ile herhangi bir ticaret anlaşması imzalayamaz. O y&uuml;zden 24 Aralık g&uuml;n&uuml; imzalanan AB-Birleşik Krallık Ticaret ve İşbirliği Anlaşması&rsquo;nın hemen ardından 29 Aralık g&uuml;n&uuml; T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sı imzalanabildi. EN B&Uuml;Y&Uuml;K İKİNCİ İHRACAT KAPISI T&uuml;rkiye Dışişleri Bakanlığı nın 2019 verilerine g&ouml;re, T&uuml;rkiye nin en &ccedil;ok ihracat yaptığı ikinci &uuml;lke Birleşik Krallık olurken; T&uuml;rkiye de Birleşik Krallık&rsquo;ın en &ccedil;ok ithalat yaptığı 9&rsquo;uncu &uuml;lke konumunda yer alıyor. İKV&rsquo;nin bilgi notuna g&ouml;re, &ldquo;Anlaşmasız bir ayrılık&rdquo; ger&ccedil;ekleşseydi T&uuml;rkiye&rsquo;nin de Birleşik Krallık ile STA imzalaması m&uuml;mk&uuml;n olmayacaktı ve ikili ticaret 19 Mayıs&rsquo;ta yayımlanan &ldquo;Birleşik Krallık K&uuml;resel Tarifeleri&rdquo; &ccedil;er&ccedil;evesinde y&uuml;r&uuml;t&uuml;lecekti. Bu senaryo ger&ccedil;ekleşseydi 10,7 milyar dolar olan ihracatımızın 7,6 milyar dolarlık kısmı vergiye tabii olacaktı. 1 Ocak 2021 tarihinde y&uuml;r&uuml;rl&uuml;ğe girmesi planlanan Anlaşma, T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nin i&ccedil;eriğini oluşturan sanayi &uuml;r&uuml;nleri ve işlenmiş tarım &uuml;r&uuml;nlerini kapsıyor. Nitekim s&ouml;z konusu STA ile T&uuml;rkiye&rsquo;nin &ouml;ncelikli hedefi, G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nin kazanımlarını devam ettirebilmek ve sekt&ouml;rlerin uğrayacağı kaybı asgari d&uuml;zeye indirgemek olarak &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. İKV Uzman Yardımcısı Selvi Eren, &ldquo;Bu bağlamda sanayi &uuml;r&uuml;nleri ve işlenmiş tarım &uuml;r&uuml;nlerinde vergisiz ve kotasız ticaretin devamlılığı sağlanmıştır. Ancak yine de G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nden farklı olarak STA&rsquo;larda menşe kurallarının ge&ccedil;erli olduğunu vurgulamak gerekir. Bu nedenle 2021 yılında başlayan yeni T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık ticari ilişkileri d&ouml;neminde menşe kuralları y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kte olacaktır. AB-Birleşik Krallık Anlaşması kapsamında yayımlanacak Menşe Kuralları Protokol&uuml;, detayların kesinleşmesi i&ccedil;in &ouml;nem taşımaktadır&rdquo; notunu d&uuml;ş&uuml;yor. T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sının y&uuml;r&uuml;rl&uuml;ğe girmesi i&ccedil;in Meclis tarafından onaylanması gerektiği belirtilen bilgi notuna g&ouml;re, Birleşik Krallık, şuana kadar T&uuml;rkiye dahil 63 &uuml;lke ve AB ile serbest ticaret anlaşması imzalamış durumda. 25 MİLYAR DOLARLIK TİCARET HACMİ Birleşik Krallık-T&uuml;rkiye STA&rsquo;sı 25 milyar dolar değerinde bir ticaret hacmini kapsıyor. İlk aşamada T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği&rsquo;nin altında yer alan sekt&ouml;r ve &uuml;r&uuml;nlerin ticaretini korumayı başaran T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sının &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 2 yıl i&ccedil;erisinde kapsamının genişletilmesi hususunda &ccedil;alışmalar y&uuml;r&uuml;t&uuml;lecek. Buna g&ouml;re T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sı ile şu an mevcut yapı korunurken; ikinci aşamada birincil tarım &uuml;r&uuml;nleri, hizmetler ve yatırım sekt&ouml;rlerine doğru genişleyen bir serbestleşme tasarlanıyor. İmzalan STA ile G&uuml;mr&uuml;k Birliği nin kazanımları 25 yıl boyunca korunacak ve aşamalı bir derinleşme i&ccedil;in taraflar arasındaki m&uuml;zakereler devam edecek. AVRUPA YEŞİL D&Uuml;ZENİ VE DİJİTAL AVRUPA &Ccedil;evre, dijital ara&ccedil;lar, organik tarım, fikri m&uuml;lkiyet, inovasyon gibi konulara ilişkin h&uuml;k&uuml;mlerin 2 yıl i&ccedil;erisinde g&uuml;ndeme getirilecek revizyon ile STA&rsquo;ya dahil edilmesi planlanıyor. &lsquo;Avrupa Yeşil D&uuml;zeni&rsquo; ve &lsquo;Dijital Avrupa&rsquo; &ouml;ncelikleri, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllarda AB&rsquo;nin hem kendi i&ccedil;erisinde hem de &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &uuml;lkelerle ilişkilerinde &uuml;retim, t&uuml;ketim ve tedarik zincirlerinde &ccedil;ok y&ouml;nl&uuml; d&ouml;n&uuml;ş&uuml;mler ger&ccedil;ekleştirilecek. İKV Uzman Yardımcısı Selvi Eren, &ldquo;Bu nedenle bu konular hem AB-Birleşik Krallık Ticaret ve İşbirliği Anlaşması&rsquo;nda hem de tarafların &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &uuml;lkeler ile y&uuml;r&uuml;tt&uuml;ğ&uuml; ikili ilişkilerde &ouml;nem taşıyacak. Bu bağlamda T&uuml;rkiye, AB&rsquo;nin yeni b&uuml;y&uuml;me stratejisine uyum sağlamalı ve buna ilişkin alt başlıkları, Birleşik Krallık ile imzaladığı STA&rsquo;nın kapsamına dahil etmeli&rdquo; notunu da ekliyor. İKİ &Uuml;LKE ARASINDA TARIM &Uuml;R&Uuml;NLERİ TİCARETİ İşlenmiş tarım &uuml;r&uuml;nleri, T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği kapsamında yer alsa da işlenmiş &uuml;r&uuml;nlerin &ldquo;tarım payı&rdquo; &ouml;deniyor. Birincil tarım &uuml;r&uuml;nleri ticareti, Tercihli Ticaret Sistemi &ccedil;er&ccedil;evesinde belirleniyor ve s&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;nler i&ccedil;in kotalar ve tarifeler saptanmış durumda. AB &uuml;yesi Birleşik Krallık ile ger&ccedil;ekleşen tarım &uuml;r&uuml;nleri ticareti de bu yasal &ccedil;er&ccedil;eve ekseninde y&uuml;r&uuml;t&uuml;ld&uuml;. Ancak ikili ilişkiler, yeni d&ouml;nem T&uuml;rkiye-Birleşik Krallık STA&rsquo;sı dahilinde y&uuml;r&uuml;t&uuml;lecek. 550 MİLYON DOLARLIK PASTA İKV&rsquo;nin bilgi notuna g&ouml;re, T&uuml;rkiye&rsquo;nin Birleşik Krallık&rsquo;a yaptığı ihracatta tarım &uuml;r&uuml;nleri 550 milyon dolarlık (%5) bir paya sahip. T&uuml;rkiye-AB G&uuml;mr&uuml;k Birliği kapsamında Birleşik Krallık ile y&uuml;r&uuml;t&uuml;len ticarette vergisi verilen &uuml;r&uuml;nlerin neredeyse tamamı tarım ve balık &uuml;r&uuml;nlerinden oluşmaktaydı. Birleşik Krallık&rsquo;a y&ouml;nelik ihracatta g&uuml;mr&uuml;k vergisi &ouml;denen miktarın 36,1 milyon dolar olduğunu ortaya koyan hesaplamalar, 34,4 milyon dolarlık payın tarım &uuml;r&uuml;nlerine ait olduğunu g&ouml;steriyor. HANGİ &Uuml;R&Uuml;NLER &Ouml;N PLANA &Ccedil;IKIYOR? Tarım &uuml;r&uuml;nleri ihracatındaki &uuml;r&uuml;n sıralamasında meyve ve sebzeler, i&ccedil;ecek ve t&uuml;t&uuml;n &uuml;r&uuml;nleri, tahıllar ve şeker &uuml;r&uuml;nleri &ouml;nemli kalemler olarak &ouml;n plana &ccedil;ıkıyor. &Ouml;te yandan tarım &uuml;r&uuml;nleri kapsamına dahil edilmeyen balık &uuml;r&uuml;nleri, 54 milyon dolarlık ihracat hacmi ile T&uuml;rkiye&rsquo;nin Birleşik Krallık&rsquo;a yaptığı ihracatta y&uuml;zde 0,5&rsquo;lik bir payı oluşturuyor. Eğer T&uuml;rkiye ile Birleşik Krallık arasında STA imzalanmasaydı ihra&ccedil; edilen tarım &uuml;r&uuml;nlerinin y&uuml;zde 91&rsquo;i ek vergiye tabii olacaktı. T&uuml;rkiye&rsquo;nin Birleşik Krallık&rsquo;a yaptığı meyve ve sebze ticareti 2015&rsquo;te 30 milyon dolarlık ithalata karşın 234 milyon dolarlık ihracat iken, 2018&rsquo;te 28 milyon dolarlık ithalata karşın 219 milyon dolarlık bir ihracat olarak karşımıza &ccedil;ıkıyor. İmzalanan STA&rsquo;nın &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 2 yıl i&ccedil;erisinde yapılacak revizyonlar ile kapsamlı ve derin bir STA&rsquo;ya d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lmesi planlanıyor. Bu doğrultuda tarım &uuml;r&uuml;nlerine y&ouml;nelik ticaretin i&ccedil;eriğinin ve hacminin geliştirilmesi de m&uuml;mk&uuml;n olacak gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. AB-BİRLEŞİK KRALLIK ARASINDAKİ YENİ TARIM VE KIRSAL KALKINMA DENGELERİ Avrupa Birliği-Birleşik Krallık Ticaret ve İşbirliği Anlaşması&rsquo;na bakıldığında &ldquo;tarım ve kırsal kalkınma politikaları&rdquo; a&ccedil;ısından şu 15 maddelik sonu&ccedil;lar &ouml;ne &ccedil;ıkıyor: 1- Birleşik Krallık, Ortak Tarım Politikası&rsquo;ndan ayrıldığı i&ccedil;in tarımsal &uuml;retim, &uuml;reticilerin desteklenmesi ve kırsal kalkınma konularında AB b&uuml;t&ccedil;esinden faydalanmayacak. Bu konularda Birleşik Krallık&rsquo;ın AB politikalarına uyum g&ouml;stereceği d&uuml;ş&uuml;n&uuml;lse de ulusal &ccedil;er&ccedil;evede karar verilecek. 2- Anlaşma&rsquo;da Birleşik Krallık menşeli 6 başlık altındaki organik &uuml;r&uuml;nlerin AB tarafından tanınacağı belirtiliyor. 3- Bitki sağlığı konusunda ticaretin en az etkileneceği ve tarafların gıda g&uuml;venliğinin temin edileceği &ouml;nlemler alınacak, sınır kontrolleri yapılacak. 4- Sınır kontrolleri gelse de taraflar hayvan refahı, hayvan ve bitki sağlığı ile gıda g&uuml;venliğinin ticaretteki engeller y&uuml;z&uuml;nden tehlikeye atılmamasını garanti edecek. 5- Farklı hastalıkların hayvanlar veya yemler &uuml;zerinden taşınması ihtimalinde taraflar işbirliği i&ccedil;erisinde &ccedil;alışarak ticaretin aksamamasına dikkat edecek. 6- Hayvan refahı ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir gıda sistemleri konusunda taraflar ortak &ccedil;alışmayı taahh&uuml;t ediyor. 7- Tarımsal faaliyetlerde ve gıda &uuml;retiminde kullanılan antibiyotik, pestisitler ve arındırıcıların &ccedil;evresel etkilerini azaltma konusunda ortak kriterler &ccedil;er&ccedil;evesinde hareket edilecek. 8- Balık&ccedil;ılık kotaları komşu &uuml;lkeler ile uluslararası anlaşmalara uygun olarak belirlense de Birleşik Krallık balık&ccedil;ılık politikalarını ulusal &ccedil;er&ccedil;evede y&ouml;netecek. 9- Birleşik Krallık&rsquo;tan AB&rsquo;ye ihra&ccedil; edilen &uuml;r&uuml;nlerde g&uuml;mr&uuml;k ve sağlık ve bitki sağlığı kontrolleri (SPS) ger&ccedil;ekleştirilecek. 10- Yine de kota sisteminde 5,5 yıllık bir ge&ccedil;iş d&ouml;nemi &ouml;ng&ouml;r&uuml;lerek mevcut d&uuml;zen devam ettirilecek. Ancak Birleşik Krallık&rsquo;ın avlanma kotası %25 artırılacak. 11- Anlaşma&rsquo;ya g&ouml;re Birleşik Krallık, AB ile balık&ccedil;ılık kotalarını her yıl yapılacak g&ouml;r&uuml;şmeler sonunda kararlaştıracak. 12- Anlaşma d&acirc;hilinde kurulan &Ouml;zel Balık&ccedil;ılık Komitesi&rsquo;nde taraflar arasında konuya ilişkin meseleler tartışılacak. 13- Balık&ccedil;ılık konusunda taraflar bilgi ve veri paylaşımını şeffaf bir şekilde s&uuml;rd&uuml;receklerini taahh&uuml;t ettiler. 14- Yasa dışı, rapor edilmeyen ve d&uuml;zenlenmemiş balık&ccedil;ılık ile m&uuml;cadele etme konusunda ortak hareket edilecek. 15- Ta&ccedil; Toprakları&rsquo;nda (Man Adası, Jersey ve Guernsey) AB tekne ve gemilerinin &ouml;nceden belirlenmiş kotaları aşmayacak şekilde avlanması m&uuml;mk&uuml;n olabilecek. Son gelişmeler ışığında T&uuml;rkiye-İngiltere arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmasıyla birlikte tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik g&ouml;r&uuml;n&uuml;m bu şekilde. İlerleyen d&ouml;nemde atılacak adımlar ve yaşanacak yeni gelişmeleri de takip edip sizlerle paylaşmaya &ccedil;alışacağız. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Türkiye-İngiltere anlaşmasının tarım ve gıda ticaretine yansıması

Diğer Yazılar