Artan petrol fiyatları, küresel ekonomi için hem yararlı hem de zararlı.
Ham petrolün fiyatında bu yıl gerçekleşen yüzde 14'lük artış ile birlikte, ihracatçı ülkeler destek bulurken tüketici ülkeler, zarar görüyor.
Petrolde arz kısıntısından kaynaklı bir fiyat şoku, sağlam talebe bağlı olarak yükselen fiyatlar güçlü küresel büyümeyi yansıtabilecek nitelikte olsa da, olumsuz.
ABD Başkanı Donald Trump'ın İran nükleer anlaşmasından çekilme kararı da, petrol fiyarlatına ilişkin yeni belirsizlikler yaratıyor. Peki bu gelişmeler, dünya ekonomisini nasıl etkiler?
1) Küresel büyüme nasıl etkilenecek?
Küresel ekonomi, 2011'den bu yana en geniş çaplı yükselişini kaydediyor ve petrol fiyatlarındaki yükseliş, tüketici gelirleri ve harcamaları üzerinde baskı oluşturabilir. Avrupa, bölgede ılımlılaşmaya başlayan büyüme ve sanayi aktivitesi ile bölgedeki çoğu ülkenin petrol ithalatçısı olduğu göz önünde bulundurulduğunda, artan petrol fiyatları karşısında hassas. Dünyanın en büyük petrol ithalatçısı olan Çin'in enflasyonunda ise yükseliş gözlenebilir. Tüketiciler, bir yandan, maliyetleri aşağıda tutmak adına biyoyakıt ve doğal gaz gibi diğer enerji kaynaklarını tercih etmeye başlayabilir.
2) İran piyasayı nasıl etkiler?
Bloomberg Economics'in modeline göre, petrol fiyatlarında yılın başından bu yana gerçekleşen yüzde 14'lük artışın yarısı, güçlü küresel talebi yansıtıyor. Artışın geri kalanı ise İran geriliminin artmasından ve diğer arz şoklarından kaynaklanıyor. ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesi, İran'ın ihracatını duraksatabilir, ancak analize göre, küresel arz şoku, herhangi başka bir yerde gerçekleşecek üretim artışı ile hafifleyebilir.
3) Kim yarar sağlayacak?
Petrol üreten ülkelerin çoğu, gelişen ekonomiler. Suudi Arabistan, petrol üretiminin 2016 itibariyle GSYİH'nin yüzde 21'ine denk gelmesiyle birlikte yarar sağlayacak ülkelerin başında geliyor.
Diğer kazananlar arasında Nijerya ve Kolombiya yer alıyor. Bu ülkelerdeki gelir artışı, bütçelerin ve cari açıkların onarılmasını destekleyecek.
4) Kim zarar görecek?
Hindistan, Çin, Tayvan, Türkiye, Mısır ve Ukrayn, "endişe listesindeki" ülkeler arasında yer alıyor. Petrol için daha fazla ödemede bulunmak, bu ekonomilerin cari açıklarına baskı yaparak ABD'de artan faizler karşısında daha hassas olmalarına yol açacak.
5) ABD ekonomisi nasıl etkilenecek?
Petrol fiyatlarındaki yükseliş, ABD kaya petrolü üretimindeki hızlı artışa bağlı olarak ülke ekonomisi için eskiye nazaran çok daha az risk oluşturuyor. Moody's Analytics başekonomisti Mark Zandi, petrol fiyarlarında varil başına 10 dolarlık bir yükselişin ABD büyümesini bir sonraki yıl yüzde 0.1 civarında aşağı çekeceğini söylüyor.
6) Küresel enflasyon artacak mı?
Enerji fiyatlarının tüketici fiyatı sepetleri üzerindeki genel etkisi, ekonomiden ekonomiye değişiklik gösterir. Ancak petrol fiyatlarında kayda değer bir fırlama, genel enflasyon üzerinde daha sağlam bir artışa yol açabilir.
7) Merkez bankaları için ne anlama geliyor?
Daha yüksek petrol fiyatlarının enflasyonda kayda değer bir yükselişi tetiklemesi, Fed sıkılaşma döngüsünde ilerlerken, merkez bankası yetkililerinin para politikalarını askıya almaları için sebep oluşturabilir.