İthalatta ikinci çeyrekte görülen artış 3 yılın en yüksek artışı olurken, ihracat tarafında birbirini izleyen üç çeyrekte yaşanan düşüşle birlikte pandemi sürecinden bu yana en uzun daralma serisi kaydedildi.

İkinci çeyrekte büyümeye iç tüketimin katkısı 10,7 puan olurken, devletin harcamaları 0,7; yatırımlar 1,3 katkı verdi.

Net ihracat ise büyümenin 6,3 puanını sildi. Stok değişimleri de büyümenin 2,6 puanını götürdü.

Sanayi daraldı, hizmetler büyümede öne çıktı

Sektörel bazda bakıldığında ise yılın ikinci çeyreğinde sanayideki daralmaya karşın hizmetler tarafındaki büyüme dikkat çekti.

GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde ikinci çeyrekte diğer hizmet faaliyetleri yüzde 6,6, hizmetler yüzde 6,4, inşaat yüzde 6,2, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 5,1, finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 4,9, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3,2, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 1,3 ve tarım sektörü yüzde 1,2 arttı.

Sanayi yüzde 2,6; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri ise yüzde 1,2 azaldı. Böylelikle sanayide birbirini izleyen 3. çeyrekte de daralma kaydedildi.

Yatırımlarda yukarı yönlü ivme

2. çeyrekte büyümeye 1,3 puan katkı yapan yatırımların detaylarına bakıldığında makine teçhizat yatırımlarındaki yukarı yönlü ivme dikkat çekti.

2. çeyrekte makine-teçhizat yatırımları yüzde 7,4 arttı. Böylelikle son 3 çeyreğin en hızlı artışı görüldü. İnşaat yatırımlarında ise yüzde 2,5'lik artış izlendi.

Beklenti yüzde 4 seviyesindeydi

Bloomberg HT anketine katılan ekonomistlerin beklentisi ikinci dönemde büyümenin yıllık bazda yüzde 4 olması yönündeydi.

Ankette en düşük tahmini veren kurum 2. çeyrekte yıllık yüzde 2,5; en yüksek tahmini veren kurum ise yüzde 4,7 büyüme tahmininde bulunmuştu.

Çeyreklik bazda büyüme beklentisi ise yüzde 3,3 olarak belirlenmişti.

Yılın ilk çeyreği için yüzde 4 olarak açıklanan büyüme verisi de yüzde 3,9'a revize edildi.

Öncü göstergelerde hane halkı tüketimi öne çıkmıştı

Perakende satışların dahil olduğu öncü göstergeler, sanayi ve ihracatta yavaşlamaya rağmen tüketimin ikinci çeyrekte güçlü kaldığını gösterdi.

Mayıs ayında perakende satışlar önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 30 artış kaydetmişti. Haziran ayında ise perakende satışlardaki yıllık artış yüzde 28,5 olmuştu.

Sanayi üretimine ilişkin göstergeler de Şubat ayındaki yıkıcı depremlerin ardından toparlanmanın sınırlı olduğunu göstermişti.

Nisan ayında sanayi üretimi bir önceki yıla göre yüzde 1,2 gerilerken, Mayıs ayında yüzde 0,2'lik, Haziran ayında ise yüzde 0,6'lık sınırlı yükseliş görülmüştü.

İhracat tarafında ise ikinci çeyrekte gerileme kaydedilmişti. TÜİK verilerine göre 2023'ün ikinci çeyreğinde toplam ihracat bir önceki yıla göre yüzde 6'ya varan düşüşle 61,74 milyar dolara geriledi.

2022 bağımsız verileri de açıklandı: Kişi başı gelir 10 bin 659 dolar

Yıllık verilere dayalı olarak hesaplanan bağımsız yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH), zincirlenmiş hacim endeksiyle 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 5,5 arttı.

Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 106,9 artarak 15 trilyon 11 milyar 776 milyon TL oldu. Gayrisafi yurt içi hasılada en yüksek payı 2022 yılında yüzde 22,1 ile imalat sanayi aldı. İmalatı, yüzde 13,5 ile toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı ve yüzde 10 ile ulaştırma ve depolama sektörü izledi. Yıllık gayrisafi yurt içi hasılada en düşük pay hanehalklarının işverenler olarak faaliyetleri için gerçekleşti.

Kişi başına GSYH, 2022 yılında cari fiyatlarla 176 bin 651 TL, ABD doları cinsinden 10 bin 659 dolar oldu.

Yerleşik hanehalkı nihai tüketim harcamaları 2022 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 19 arttı. Yerleşik hanehalkı nihai tüketim harcamalarının cari değerlerle GSYH içindeki payı yüzde 57 oldu.

Devletin nihai tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı 2022 yılında yüzde 11,7 olurken, gayrisafi sabit sermaye oluşumunun payı yüzde 29,2 olarak gerçekleşti. Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre, devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 4,2 artarken, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 1,3 arttı.

Mal ve hizmet ihracatı 2022 yılında zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 9,9, ithalatı ise yüzde 8,6 arttı. Harcama yöntemine göre cari GSYH ana bileşenleri içerisinde toplam mal ve hizmet ihracatının payı yüzde 38,6, ithalatın payı ise yüzde 42,6 oldu.

"Avrupa'da yavaşlama ve depremin etkisi var"

Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan büyüme rakamlarını değerlendirdi.

Yazgan, “Özellikle büyümeye katkı nereden geliyor diye baktığımızda, diğer çeyreklerden çok farklı bir büyüme performansı gelmedi. Deprem etkisiyle biraz daha aşağı gitmesini bekliyorduk. Büyümeyi aşağı çeken faktörlerden bir tanesi ithalatın bu kadar yüksek oluyor olması. Net dış talep katkısı dediğimiz zaman ihracat eksi ithalat dolayısıyla ihracat azalmış. Bunun sebeplerinden bir tanesi Avrupa’da yavaşlama var ve diğeri de depremin etkisi oldu” dedi.

İş Portföy Genel Müdür Yardımcısı Nilüfer Sezgin de büyüme rakamlarını değerlendirdi.

Sezgin, "Daha düşük bekleyenler de vardı. Bazı anketlerde yüzde 3,5 o yüzden beklenenden biraz yüksek geldi. Eğer yüzde 3.5 civarında ki beklentiler gerçek olursa çeyrek büyüme çok yüksek gelebilir diye belirtmiştim. Bu bizim çıktı açığının çok yüksek gerçekleştiğini işaret ediyor. İkinci çeyrekte iç talebin çok güçlü olduğunu arz-talep dengesinin ciddi şekilde taleple gerçekleştiği gösteriyor. Merkez Bankası enflasyon raporunu açıkladığında çıktı açığının ne kadar yüksek olduğumu göstermişti pandemi dışındaki en yüksek değer oldu" dedi.

Yılmaz: Büyümenin kalitesini destekleyici tedbirleri almaya devam edeceğiz

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, sosyal medya hesabından, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Türkiye'nin ikinci çeyrek büyüme rakamlarını değerlendirdi.

Yılmaz, yüzde 3,8'lik ikinci çeyrek büyüme rakamına ilişkin, "Bu performansta yeni hükümet sistemimizin hızlı ve esnek karar alma yapısının yanı sıra hükümetlerimiz döneminde oluşturduğumuz kabiliyet ve kurumsal kapasite etkili olmuş, depremin etkilerinin hızla azaltılmasını ve ekonomimizin süratli bir biçimde toparlanmasını sağlamıştır" ifadelerini kulllandı.

Başka ülkelerde Türkiye'deki gibi büyük bir deprem felaket gerçekleşmiş olsa ekonomi geneline çok daha ciddi etkileri olabilecekken, bu dönemde ülkemizde üretim ve hizmet ticareti hız kesmemiş, pozitif ve potansiyeline yakın bir büyüme performansı gösterdiğine dikkat çeken Yılmaz, "Yılın ikinci yarısında da bir taraftan enflasyonla mücadele politikalarımız devam ederken diğer taraftan, yatırım, istihdam, üretim ve ihracat odaklı bir yaklaşımla büyümenin kalitesini destekleyici tedbirleri almaya devam edeceğiz" değerlendirmesinde bulundu.