İlk çeyrekte büyüme beklentiyi aştı

Mal ve hizmet ihracatı, 2021 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 3,3 artarken ithalatı yüzde 1,1 azaldı.

Bu rakamların ardından büyümeye en fazla katkının özel tüketimden geldiği görüldü. Katkı bazında özel tüketimi yatırımlar takip ederken, net ihracat katkısı 1,1 puanda kaldı. Devletin nihai harcamalarının katkısı ise yüzde 0,2 puan olarak kaydedildi.

Sanayi yüzde 11,7; hizmetler yüzde 5,9 büyüdü

Sektörlere bakıldığında tarım sektörünün 2021 yılı ilk çeyreğinde yüzde 7,5 büyüdüğü izlendi.

Sanayi sektörü yüzde 11,7 büyürken, imalat sanayi sektöründe ise büyüme yüzde 12,2 oldu.

Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 12,5 daralan inşaat sektörü bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 2,8'lik büyümeyle pozitif tarafa geçti.

Hizmetler sektöründe devam eden koronavirüs salgınının etkileri hissedilmeye devam etti. Sektörün büyümesi yüzde 5,9 olarak kaydedildi.

Makine yatırımları arttı, inşaat yatırımlarında gerileme sürdü

Yüzde 11,4 artışla büyümeye önemli katkı yapan yatırımlar kaleminin detaylarına bakıldığında makine teçhizat yatırımlarındaki artış ivmesinin devam ettiği görüldü. Buna göre yılın ilk çeyreğinde makine ve teçhizat yatırımları bir önceki yıla göre yüzde 30,5 yükseldi.

İnşaat yatırımlarında ise gerileme ivmesi yılın ilk çeyreğinde de devam etti. Verilere göre inşaat yatırımları yüzde 4,7 daraldı.

Ekonomistler büyüme verilerini nasıl değerlendirdi?

Ekonomist Haluk Bürümcekçi büyüme verilerine ilişkin değerlendirmesinde hanehalkı tüketiminin katkısına dikkat çekerken yatırımlar tarafında ise makine-teçhizat yatırımlarındaki artışa vurgu yaptı.

Bürümcekçi önümüzdeki döneme ilişkin büyüme görünümünde ilk sinyallerin milli gelir büyümesinin 2021 yılının ikinci çeyreğinde sınırlı güç kaybettiğine işaret ettiğini belirtti. Bürümcekçi önümüzdeki dönemin büyüme görünümüne ilişkin şunları belirtti: "Bu yıl ikinci çeyrek görünümü öncü göstergelerine bakıldığında; Türkiye PMI endeksi mevsimsel düzeltilmiş Nisan değeri ile önceki çeyreğe göre düşerken, Merkez Bankası Reel Kesim Güven Endeksi Nisan-Mayıs ortalaması da önceki çeyrekten düşük gerçekleşmiş, kapasite kullanımı ortalaması yüzde 75,7 ile önceki çeyreğe göre sınırlı artmış, tüketici güven endeksinde ise 78,7 ile önceki çeyreğe göre belirgin azalış gözlenmişti. Başta turizm olmak üzere hizmet sektörlerinde ise zayıflık devam ederken, dış talepte toparlanma devam etmişti. Dolayısı ile, genel olarak ikinci çeyrekte milli gelir artışının sınırlı güç kaybedeceğine işaret etmişti."

Bloomberg HT yayınına konuk olan Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp ve Coface Ekonomisti Seltem İyigün, Türkiye’nin büyüme verilerini değerlendirdi.

Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp, TÜİK’in bu yılın ilk çeyreğine (Ocak-Mart) ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarına ilişkin olarak, açıklanan verilerin büyük ölçüde beklentilerle tutarlı olduğunu söyledi. Baz etkileriyle bu çeyreğin büyüme kaydetmesini beklediklerini aktaran Demiralp, “Bunun da tüketim ve dış ticaret kanalından gelmesini bekliyorduk.” dedi.

Demiralp değerlendirmesinde, yatırımların yüzde 11,4 ile bir önceki çeyrekteki güçlü ivmesini devam ettirmesini olumlu karşıladığını söyledi. Geçen senenin son çeyreği haricindeki daralmalardan sonra makine teçhizatında yenileme ihtiyacı doğduğunu ifade eden Demiralp, “Bu senenin birinci çeyreği Naci Ağbal’ın başta olduğu ve kurun büyük ölçüde kontrol altına alındığı bir dönemdi. Kurdaki bu güçlenmeyle birlikte ithal bazlı makine teçhizatındaki yenilemelerin daha rahat bir şekilde ödenebilmesinden dolayı bunda da etkili olmuştur.” dedi.

“İkinci çeyrek büyüme verisinde, Mayıs’taki kapanmayla birlikte bir miktar aşağı geliş görebiliriz”

Coface Ekonomisti Seltem İyigün, Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekte yıllık bazda yüzde 7 büyümesi hakkında yaptığı değerlendirmede 2021’in ilk çeyreğinde “iyi bir büyüme” gerçekleştiğini söyledi.

Kredi kartlarından yapılan harcama verilerinin, birinci çeyrekteki öncü göstergelerle uyumlu olduğunu aktaran İyigün, “Senenin ilk 3 ayında kredi kartından yapılan harcamalar ve perakende satışlarında ciddi artışlar vardı. Sadece kapanma dönemlerinde biz bu artışların gerilemeye geçtiğini gördük. Dolayısıyla öncü verilerle gayet tutalı bir büyüme oldu.” dedi.

İyigün, yatırımların artacağına yönelik sinyallerin sanayi üretimi verisinin altında görebildiklerini söyledi. Geçtiğimiz senenin ikinci ve son çeyreğindeki gerilemelerin ise yatırım tarafında bir miktar telafi ettiğini belirten İyiğün, bunun önümüzdeki dönemde hem ekonominin istihdam yaratma kapasitesi, hem de üretimini artırması açısından çok olumlu bir gelişme olduğunu aktardı.

Türkiye’nin ikinci çeyrek büyüme verileri hakkında öngörülerini paylaşan İyigün, “Mayıs ayındaki kapanmayla birlikte ikinci çeyrek büyüme verisinde bir miktar aşağı geliş görebiliriz. Fakat geçtiğimiz sene büyük bir baz etkisi olması ve ekonominin yüzde 10’un üzerinde daralmasından dolayı, ikinci çeyrekte 3 haftalık kapanmaya rağmen yine de çift haneli bir büyüme görebiliriz.” ifadelerini kullandı.

Piyasanın beklentisi yüzde 6,7 olmuştu

Bloomberg HT Araştırma Birimi tarafından yapılan büyüme anketinde ilk çeyrek büyüme beklentisi yüzde 6,7 olmuştu. Ankete katılan 17 kurum arasında en düşük tahmini veren kurum ilk çeyrekte Türkiye'nin yüzde 5 büyümesini öngörürken en yüksek tahmini veren kurumun beklentisi ise yüzde 7,2 olarak belirlenmişti.

Kurumların, 2021 yılı tamamına ilişkin beklentisi ise yüzde 5,5 olarak kaydedildi.

Türkiye ekonomisi salgın yılının tamamında yüzde 1,8 büyüme kaydederken, 2020'nin son çeyreğinde ise yüzde 5,9 büyümüştü.

Yabancılar ne öngörmüştü?

Yabancı kurumlarda beklentilerin karışık bir görünüm sunduğu görülmüştü. Büyüme verilerine ilişkin beklentisini paylaşan kurumlardan biri olan Unicredit ilk çeyreğe ilişkin beklentisini yukarı yönlü revize etmişti. Unicredit, Türkiye için 2021'in ilk çeyreğinde yüzde 4,4 olan büyüme tahminini yüzde 6'ya çıkarmıştı. Çeyreklik bazda büyüme beklentisi ise yüzde 1,2 olmuştu.

Morgan Stanley ise yılın ilk çeyreğinde büyümenin bir önceki çeyreğe göre yavaşlayacağını tahmin etmişti. Kurum 2021 yılınının ilk çeyreğinde büyümenin yıllık bazda yüzde 5,3 olarak gerçekleşeceğini öngörmüştü. Çeyreklik olarak bakıldığında ise kurumun beklentisi yüzde 1,25 oldu.

Morgan Stanley analistleri büyümeye tüketim harcamalarındaki toparlanmanın ve ithalattaki güçlü performansa karşın dış talebin katkı sunacağını belirtmişti. Tüm bu değerlendirmelerin ardından kurum 2021 yılı tamamı için büyümenin yüzde 4,8 olacağını tahmin etmişti.

Bakan Elvan yüzde 6 tahmininde bulunmuştu

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Türkiye Bankalar Birliği'nin 64. Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada ilk çeyrek için yurtiçi piyasaların büyüme beklentisine kıyasla daha temkinli bir tahmin yapmıştı.

Elvan konuşmasında ilk çeyrek büyümesine ilişkin şu ifadeleri kullanmıştı:

Büyüme cephesine baktığımızda, yılın ilk çeyreğine ilişkin göstergeler finansal koşullardaki sıkılaşmaya ve piyasa oynaklıklarına rağmen yüzde 6 civarında bir büyümeye işaret ediyor.

Büyümenin kompozisyonunu incelediğimizde ise; iç ve dış talebin daha dengeli olduğu, sürdürülebilir ve kaliteli büyüme hedefimizle uyumlu bir büyüme patikası görüyoruz.

Öngörülerimiz bu eğilimin devam edeceği ve büyümeye dış talebin güçlü katkı vereceği yönünde. Yılın ilk dört ayına ilişkin ihracat verileri, tüm zamanların en yüksek yıllık ihracat rakamına ulaştığımıza işaret ediyor. Sermaye malı üretimi ve ithalatı verileri de, makine teçhizat yatırımlarında devam eden büyüme eğilimini gösteriyor.

Öncü göstergeler pozitif sinyal vermişti

Türkiye'de 2021 yılının ilk çeyreğine ilişkin büyüme açısından öncü göstergeler pozitif gerçekleşti. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2021 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 12,3 arttı. Bir önceki çeyreğe göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi ise yüzde 2,6 arttı.

Sanayi aktivitesine ilişkin bir diğer önemli veri olan satın alma yöneticileri endeksi verileri de 50'nin üzerinde seyrederek büyümeye işaret etti.

İhracat tarafına bakıldığında yılın ilk çeyreğinde ihracat 50 milyar doları aşarak bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17,25 artış kaydetti.